အားအလွန်ကောင်းတဲ့ မိုခါ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဟာ စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ခန့်မှန်းထားပြီး   အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီလျှင် မိုင် ၁၀၀မှ မိုင် ၁၁၀ ခန့်အထိ၊  ရခိုင်ပြည်နယ် မြစ်ဝ၊ မြစ်လက်တက်အတွင်း ၁၀ ပေမှ ၁၄ ပေထိ မုန်တိုင်းဒီရေ မြင့်တက်လာနိုင်တယ်လို့ မိုးဇလဌာနက ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

မိုခါမုန်တိုင်းအရှိန်ကြောင့် နောက် ၂၄ နာရီအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး၊ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ဧရာဝတီတိုင်း ဒေသကြီးနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်တို့မှာ အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်း တစ်နာရီ လျှင် မိုင် ၄၀ ကနေ  ၄၅ မိုင်ခန့်အထိ တိုက်ခတ်နိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မေ ၁၃ ရက်မှ ၁၅ ရက်အတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီလျှင် မိုင်(၁၀၀)မှ မိုင်(၁၁၀)ခန့်အထိ၊ နေပြည်တော်၊ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးအောက်ပိုင်း၊ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး၊ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ဧရာဝတီ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ချင်းပြည်နယ်တို့တွင် အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီ လျှင် မိုင်(၄၀)မှ မိုင်(၆၀)ခန့်အထိ တိုက်ခတ်နိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းပါတယ်။ 

အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ (MOCHA) ဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်-မြန်မာ ကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်ရွေ့လျားနိုင်တဲ့ အခြေအနေရှိတာကြောင့် လိမ္မော်ရောင်အဆင့် သတ်မှတ်ထားပြီး စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသနဲ့ ဇလဗေဒ ညွှန်ကြားရေးမှု ဦးစီးဌာနက မေ ၁၂ ရက် မနက်မှာ ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါဟာ နောက် ၆ နာရီအတွင်း မြောက်-အရှေ့မြောက်ဘက်ကို ရွေ့လျားပြီး ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အလယ်ပိုင်းမှာ အားအလွန်ကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းအဖြစ် ရောက်ရှိကာ မေ ၁၄ ရက်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၊ ကော့စ်ဘဇားနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ၊ စစ်တွေနဲ့ ကျောက်ဖြူမြို့တို့ကို ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးဇလက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းအရွယ်အစားက အချင်းမိုင် ၅၀၀ လောက်အထိ ရှိနိုင်ပြီး မုန်တိုင်းပြင်းအားကလည်း ကြီးမားတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းတခုလုံး ကြီးမားတဲ့ဆုံးရှုံးမှုတွေ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီတယောက်က ခန့်မှန်း ပြောဆိုပါတယ်။

“နောက်ဆုံးရတဲ့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်တွေအရ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါရဲ့ ကုန်းတွင်းဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်တဲ့ လမ်းကြောင်း မိုင် ၃၀ ခန့်အပေါ် တက်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ မုန်တိုင်းရဲ့ ကြီးတဲ့အရွယ်အစား အချင်းမိုင် ၅၀၀ လောက်အထိ ဖြစ်လာမယ်။ မုန်တိုင်းရဲ့ ပြင်းအားက ကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်အရ မိုင်နှုန်းတွေတက်လာတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကျနော့်အနေနဲ့ သတိပေးချင်တာက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းတခုလုံး ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းကနေ ဧရာဝတီကမ်းရိုးတန်းအထိ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်လုံး ကြီးမားတဲ့ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုတွေ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်ထားပါတယ်။ လေတိုက်နှုန်း ၁၃၈ မိုင်အထိ ရောက်လာတဲ့ စစ်တွေမြို့ အနောက်တောင်ဘက် မိုင် ၁၄၀ ရောက်တဲ့အချိန်မှာ ပင်လယ်ပြင်မှာ လှိုင်းအမြင့်က ၃၈ ပေရှိမယ်။”

“တနာရီ ၁၃၈ မိုင်နဲ့ ကုန်းတွင်းကို ဝင်မယ်။ မုန်တိုင်းဗဟိုကလည်း ကျောက်ဖြူနဲ့ စစ်တွေ၊ နောက်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်အထိ ပါနေတယ်။ မုန်တိုင်းဗဟိုဖြတ်မယ့် လမ်းကြောင်းထဲမှာ ပါနေတယ်။ ဒီလောက်ပြင်းတဲ့ မုန်တိုင်းအခြေအနေ နောက်တခုက မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ကမ်းခြေလိုမျိုးပဲ မြစ်တွေ ချောင်းတွေ ပေါ်နေတဲ့ နေရာဆိုတော့ အခြေအနေက နာဂစ်တုန်းကလို အခြေအနေလို ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ ဖြစ်သွားနိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာ ဒီနေ့တရက်ကတော့ လိုအပ်လို့ရှိရင် ဒေသန္တရ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပြည်သူတွေ စုပေါင်းပြီး မုန်တိုင်းလွတ်တဲ့ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်သင့်ပြီလို့ ကျနော့်အနေနဲ့မြင်ပါတယ်” လို့ မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်က ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

လက်ရှိအချိန်မှာတော့ မုန်တိုင်းဟာ အားအလွန်ကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဆင့်မှာ ရှိနေပြီး မေ ၁၃ ရက် ညနေ ၆ နာရီခွဲမှာ အားအလွန့်အလွန်ကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းအဆင့် ရောက်ရှိကာ တနာရီကို လေတိုက်နှုန်း မိုင် ၁၂၀ အထိ ရှိနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းပြင်းအားအရှိန်ကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်နဲ့ ချင်းပြည်နယ်တခုလုံး အပါအဝင် ဧရာဝတီတိုင်း အနောက်ဘက်ခြမ်း၊ ပုသိမ်မြို့၊ ကမ်းခြေဒေသတွေဖြစ်တဲ့ ဂေါ်ရင်ဂျီကျွန်း၊ ချောင်းသာ၊ ငွေဆောင်ကမ်းခြေတွေ အထူးသတိထားရမယ်လို့ မိုးလေဝသပညာရှင်တွေက သတိပေးထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းအဖျားခတ်နိုင်တဲ့ ဒေသတွေထဲမှာ ဧရာဝတီတိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်းနဲ့ ရန်ကုန်တိုင်းတို့ ပါဝင်ပြီး အထူးသဖြင့် ရန်ကုန်တိုင်း မြောက်ဘက်အခြမ်း ထန်းတပင်၊ မှော်ဘီ၊ တိုက်ကြီးဘက်တွေမှာ မေ ၁၂ ရက်ကနေ ၁၅ ရက်အတွင်း မိုးသည်းထန်စွာ ရွာနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်က “မုန်တိုင်းအရွယ်အစားက ကြီးတယ်။ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ ရန်ကုန်တိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်း၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် ဒီနေရာတွေအထိ မုန်တိုင်းရဲ့အရှိန် သက်ရောက်မှုရှိတယ်။ မုန်တိုင်းရဲ့ ညာဘက်ခြမ်းသည် သက်ရောက်မှု အားပိုပြင်းတယ်။ ကမ်းခြေကလူတွေက အသက်အန္တရာယ် စိုးရိမ်ရလောက်တဲ့အထိ အန္တရာယ်ရှိတယ်။ ကုန်တွင်းက မုန်တိုင်းရယ်၊ မုန်တိုင်း ညာဘက်ခြမ်းက သက်ရောက်မယ့် လူတွေသည် အသက်အန္တရာယ်တော့ မရှိဘူး။ ပစ္စည်းတွေ၊ အဆောက်အဦတွေ ပျက်စီး ဆုံးရှုံးသွားနိုင်တယ်။ ကံမကောင်းရင် သစ်ပင်လဲတာ၊ သစ်ကိုင်းကျိုးကျပြီး ပိတာ၊ မိုးကြိုးပစ်တာ၊ လေဆင်နှာမောင်းလိုမျိုးတိုက်တာ ဖြစ်လို့ အသက်သေဆုံးတာ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါတွေကို သတိထားပါလို့ သတိပေးချင်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

မိုခါ မုန်တိုင်းကြောင့် လေပြင်းတိုက်ခတ်တာ၊ မိုးကြီးတာ၊ ရုတ်တရက် ရေကြီးမြေပြိုတာတွေ ဖြစ်ပေါ်နိုင်လို့ ကုန်းမြင့်ဒေသအနီး နေထိုင်သူတွေ မြေပြိုမှုအန္တရာယ်နဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက် မြစ်ချောင်းအင်းအိုင်တွေနား နေထိုင်သူတွေ ရေကြီးရေလျှံ သတိပြုကြဖို့ မိုးဇလက တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကလည်း ရခိုင်ပြည်နယ် ကမ်းရိုးတန်းနဲ့ မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသတွေမှာ မုန်တိုင်းဒီရေ မြင့်တက်နိုင်တာကြောင့် မြေနိမ့်ဒေသ၊ ကမ်းခြေဒေသ နေထိုင်သူတွေ၊ တောင်ကုန်း တောင်စောင်းအနီးမှာ နေထိုင်ကြသူတွေကို မေ ၁၃ ရက် နောက်ဆုံးထားပြီး လုံခြုံတဲ့နေရာ ရွှေ့ပြောင်းကြဖို့ သတိပေး တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

မိုးလေဝသနဲ့ ဇလဗေဒ ညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန တိုင်းတာချက်အရ မေလ ၈ ရက် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းတခု ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပြီး အဲဒီ လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းဟာ မေလ ၉ ရက်မှာ ပိုမိုအားကောင်းကာ မုန်တိုင်းငယ် (Depression) အဖြစ် ရောက်ရှိပြီး မြောက်ဘက်ကို ဆက်ရွေ့သွားမယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ INVEST-91B (လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း စောင့်ကြည့်ဧရိယာ) တခု ဖြစ်ပေါ်ပြီး လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း ဖြစ်လာပြီးနောက် ‌ေရွ့လျားမယ့် လမ်းကြောင်းဟာ မြောက်ဘက်နဲ့ အနောက်မြောက်ဘက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာနယ်စပ် ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းဘက် ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်း ပြောဆိုပါတယ်။

မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်က “ဘာကြိုပြီး ပြင်ဆင်ထားသင့်လဲဆိုတော့ မုန်တိုင်းဖြစ်လာမယ့်အချိန်နဲ့ ကုန်တွင်းဝင်မယ့်အချိန် ခန့်မှန်းထားတာက ၁၅ ရက်နေ့လောက် ကုန်းတွင်းဝင်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားတာ။ အဲ့တော့ ၁၂ ရက်နေ့လောက်ဆို ကုန်းနဲ့ ကမ်းခြေနဲ့ တော်တော်နီးစပ်မယ်။ နီးစပ်တဲ့နေရာကို ရောက်မယ်။ သို့သော် မြန်မာပြည်ဘက်ကို လာမှာလား၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို သွားမှာလားဆိုတာ အခုထိ မသေချာသေးဘူး။ မြန်မာပြည်ဘက်ကိုဆိုတာ ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းရှိမယ်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ် ကမ်းရိုးတန်းရှိမယ်။ အဲ့ ၂ နေရာကတော့ ဝင်မယ်ဆို ဖြစ်နိုင်ချေ အများဆုံးနေရာပေါ့။ အဲ့တော့ ဘယ်ဘက်ကိုပဲ လာလာပေါ့။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကိုပဲသွားသွား ကျနော်တို့က ညာဘက်အခြမ်းမှာ ရှိတဲ့အတွက် မုန်တိုင်းရဲ့ ပြင်းအားသက်ရောက်မှုက ရှိတယ်။ မုန်တိုင်း ဘယ်လောက်ပြင်းသလဲဆိုတာပေါ် မူတည်တယ်။ အဲဒီ့အတွက်ကို ဘာပဲပြောပြော ကျနော်တို့ မုန်တိုင်းတလုံး ဖြစ်လာရင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဖို့ အချက်တွေ အများကြီးရှိတယ်။ အဲဒီဟာကို ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ပြင်ဆင်ထားဖို့ လိုတယ်” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

မုန်တိုင်းအရှိန်ကြောင့် မိုးသက်လေပြင်း ကျရောက်နိုင်ပြီး မိုးများနိုင်တဲ့အတွက် ရေကြီးတဲ့ နေရာတွေ ရှောင်ရှားဖို့၊ မြစ်ချောင်း အင်းအိုင်တွေနား မနေဖို့နဲ့ ကုန်းမြင့်တဲ့နေရာတွေ ရွှေ့ပြောင်းဖို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်တယောက်က သတိပေး ပြောဆိုပါတယ်။

“ဆောင်ရန် ရှောင်ရန်ကတော့ လေပြင်းတိုက်နေတဲ့အချိန် မိုးကလည်းသည်းမယ်။ မိုးများမယ်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ် ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်ဆို မိုးရေချိန် ၈ လက်မ ၉ လက်မကနေ ၁၀ လက်မလောက်အထိ သွားမယ်။ မီလီမီတာဆို ၅၀၀ ကျော်လောက်ထိ သွားနိုင်တယ်။ မိုးများမယ်။ ရေကြီး ရေလွှမ်းတာတွေ ဖြစ်မယ်။ မြစ်တွေချောင်းတွေနားမှာ မနေသင့်ဘူး။ ကုန်းမြင့်တဲ့နေရာကို ရှာပြီး နေသင့်တယ်။ လေကွယ်တဲ့ဘက်ကို နေသင့်တယ်။ ကုန်းမြင့်ဆိုပြီး တောင်ထိပ်လိုမျိုး တက်နေလို့ မရဘူး။ ရခိုင်ရိုးမတို့ဘာတို့ ထိပ်ဖျားသွားနေလို့ မရဘူး။ မြင့်လေ လေတိုက်နှုန်းပြင်းလေ ဖြစ်မှာပေါ့လေ။ အဲ့တော့ အရေးကြီးတာတော့ မြေမြင့်တဲ့ဘက်ကို ရွှေ့သင့်တာလို့ လောလောဆယ် သတိပေးချင်တာပေါ့။”

ရခိုင်ပြည်နယ်ဘက်မှာတော့ လက်ရှိ မုန်တိုင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ ထူးထူးခြားခြား လိုက်လံဆော်ဩတာ နှိုးဆော်တာ မရှိသေးဘဲ လှေလုပ်သားတွေကတော့ ပင်လယ်ဘက် မထွက်ကြတော့ဘူးလို့ ဒေသခံ စက်လှေသမားတယောက်က ပြောပါတယ်။

“တာဝန်ရှိသူတဲ့သူတွေကတော့ ကြေညာတာ မတွေ့သေးဘူး။ ဒီကလူတွေကတော့ ပြင်ဆင်မှု နည်းပါတယ်။ တအားကြီး ပြင်ဆင်တာတော့ မရှိဘူး။ မုန်တိုင်းလာမယ်တော့ ပြောနေကြတယ်။ စိုးရိမ်ကြတယ်ဆိုပေမဲ့လည်း တအားကြီးကြောက်ပြီး ဟိုပြေးဒီပြေးတာတော့ မရှိဘူး။ စိုးရိမ်ရတယ် မုန်တိုင်းလာတော့မယ်ပေါ့။ လှေလုပ်သားတွေတော့ လှေတွေကို နေရာချထားတယ်။ ချောင်းထဲမြစ်တွေထဲ ချထားတယ်။ လေဝင်လို့မရတဲ့ နေရာပေါ့။ ပင်လယ်ကမ်းနားမှာတော့ မချထားကြဘူး။ ပင်လယ်ကို မထွက်ကြတော့ဘူး။ ပင်လယ်မှာ ရှိနေတဲ့သူတွေလည်း ဝင်လာကြပြီ။ ကာကွယ်မှုဆိုတာ နည်းပါတယ်။ လူတွေက အဆင်ပြေတဲ့သူက တယောက်နှစ်ယောက်နဲ့ မပြေတဲ့သူက အများအပြား ရှိတာကိုး။ အစိုးရအနေနဲ့တော့ ကာကွယ်မှုလုပ်ဆောင်တာတော့ ဘာမှမရှိသေးပါဘူး။”

စစ်ကောင်စီလက်အောက်ခံ သတင်းမီဒီယာတွေမှာတော့ မုန်တိုင်းနဲ့ပတ်သက်လို့ ရန်ကုန်တိုင်း၊ ဧရာဝတီတိုင်းနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်တို့မှာ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားတာ ရှိတယ်လို့ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ဖြေကြားထားပါတယ်။ မုန်တိုင်းခိုဖို့ ဧရာဝတီတိုင်းထဲမှာ ဆိုင်ကလုန်း Shelter ၄၇ ခုနဲ့ မုန်တိုင်းဒဏ်ခံ အဆောက်အအုံ ၁၁၈ ခုထိရှိပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲမှာ နားခိုရာအဆောက်အအုံ ၅၄ လုံးရှိတယ်လို့ စစ်ကောင်စီက ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

မုန်တိုင်းဝင်ပြီးနောက် ကုန်းတွင်းမုန်တိုင်းအနေနဲ့ ကုန်တွင်း လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း ဆက်ရှိနိုင်ပြီး နေပြည်တော်ကိုဖြတ်ကာ မေလ ၁၅ ရက် နေ့လယ် ၁၂ နာရီလောက် ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်း နမ့်စမ်ဘက်မှာ အားပျော့ ပျက်ပြယ်သွားမယ်လို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။