မိုခါမုန်တိုင်းအန္တရာယ်ကြောင့် ရန်ကုန်မှ ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ပြေးဆွဲတဲ့ အဝေးပြေးယာဥ်နဲ့ လေကြောင်းလိုင်းခရီးစဥ်တွေကို ရပ်နားထားတယ်လို့ သိရပါတယ်။

မုန်တိုင်းဝင်ရောက်နိုင်တဲ့ စစ်တွေ၊ တောင်ကုတ်၊ ကျောက်ဖြူ စတဲ့မြို့တွေကို ပြေးဆွဲတဲ့ ဘတ်စ်ကားတွေဟာ ဒီနေ့ ရပ်နားလိုက်တာဖြစ်ပြီး ရက်ဘယ်လောက်ကြာမယ်ဆိုတာတော့ မသိရသေးဘူးလို့ ယာဥ်လိုင်းတချို့က ပြောပါတယ်။

အောင်မင်္ဂလာအဝေးပြေးဝင်းရှိ ရခိုင်ယာဥ်လိုင်းတခုရဲ့ တာဝန်ခံက "လမ်းမှာဖြစ်လာမယ့် အန္တရာယ်ကြောင့်ရော၊ မုန်တိုင်းကြောင့် ခရီးသွားပါးတဲ့အတွက် ဂိတ်ပါတော်တော်များများ ဒီနေ့ကစပြီးမထွက်တော့ဘူး။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအခြေအနေပေါ်မူတည်ပြီး ပြန်ဆွဲဖို့ ချိန်ရမှာ။" 

ဒါအပြင် စစ်တွေ၊ သံတွဲ၊ ကျောက်ဖြူ လေကြောင်းလိုင်းခရီးစဥ်တွေကိုလည်း မေလ ၁၅ ရက်အထိ ပျံသန်းပြေးဆွဲတာ ရပ်သွားမယ်ဆိုပြီး အဲဒီဒေသကိုပြေးဆွဲနေတဲ့ MAI နဲ့ Air KBZ လေကြောင်းလိုင်းတွေက ကြေညာထားပါတယ်။

မိုခါမုန်တိုင်းဟာ ဒီနေ့ (မေ ၁၃) ညနေကစပြီး စစ်တွေမြို့အနီး ဝင်ရောက်နိုင်မယ်လို့ မိုးလေဝသဌာနတွေက ခန့်မှန်းထားပြီး စစ်တွေ၊ သံတွဲ၊ ကျောက်ဖြူ၊ ရသေ့တောင်၊ မောင်တော၊ မြေပုံ၊ မာန်အောင်မြို့နယ်တွေကို ဘေးအန္တရာယ်ကျရောက်နိုင်တဲ့ အနီရောင် အဆင့်ဒေသများအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းကုန်းတွင်း ဝင်ရောက်ချိန် လေတိုက်နှုန်မှာ တနာရီ မိုင် ၁၃၀ အထိ ရောက်ရှိနိုင်တာကြောင့် ဖျက်အားပြင်းမုန်တိုင်းအဖြစ် သတိပေးထားပါတယ်။

အလွန့်အလွန်အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ ဝင်ရောက်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားတဲ့လမ်းကြောင်းပေါ်က ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း မြို့အချို့က ပြည်သူတွေ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ပြောင်းရွှေ့ထားကြပြီးဖြစ်တယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

စစ်တွေမြို့ဒေသခံတယောက်က “ကမ့်ထဲကလူတွေကိုတော့ ပြောင်းပေးထားပြီ။ တချို့ရွာတွေမှာတော့ အမျိုးသမီးတွေ၊ ကလေးတွေနဲ့ မသန်စွမ်းသူတွေကို ဦးစားပေးပြီး ပြောင်းပေးတယ်။ အုန်းတောချေကမ့်နဲ့ နောက်တခုက လေလမ်းကြောင်းပေါ်မှာရှိတယ်။ ခု မနက်မှာပဲ သက်ကယ်ပြင် စာသင်ကျောင်းကိုရွှေ့နေပြီ။ အဲနေရာကတော့ တခြားနေရာနဲ့စာရင်တော့ မဆိုးဘူးပေါ့” လို့ ပြောပါတယ်။

လက်ရှိမှာ မုန်တိုင်းတိုက်ခတ်လာနိုင်တဲ့ လေလမ်းကြောင်းပေါ်က လူတွေအားလုံးနီးပါး ပြောင်းရွှေ့ထားပြီးဖြစ်သလို ပြောင်းတဲ့နေရာတွေကလည်း လုံခြုံသလောက် ဖြစ်တယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။       

တချို့နေရာတွေမှာတော့ မပြောင်းရွှေ့ကြသေးတဲ့သူတွေရှိနေပြီး ဌာနဆိုင်ရာတွေက လာရောက်တွေ့ဆုံနေတယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။

“တချို့လူတွေက အိမ်တွေ၊ ပစ္စည်းတွေကိုထားပြီး မသွားချင်ကြဘူး။ ခုတော့ ဌာနပေါင်းစုံက လူတွေလာပြီး သူတို့ကို ပြောနေကြတယ်။ အတင်းပြောင်းခိုင်းတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ မုန်တိုင်းအကြောင်းရှင်းပြပြီး ပြောင်းဖို့ တိုက်တွန်းတာ။ စားနပ်ရိက္ခာကို ထွေအုပ်ကပေးမယ်တဲ့” လို့ ပြောပါတယ်။

လက်ရှိမှာတော့ စစ်တွေမှာ တိမ်တူမိုးအုံ့နေပြီး ဒီနေ့မနက်က မိုးရွာခဲ့တယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။

စစ်တွေမြို့ပေါ်က တချို့သူတွေကတော့ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့ဘက်ကို ပြောင်းရွှေ့သွားကြတယ် လို့လည်း ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

စစ်တွေမြို့မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ က မုန်တိုင်းတခုဝင်တိုက်ခဲ့ဖူးပြီး လူတွေ ထိခိုက်သေဆုံးတာမရှိပေမယ့် အိမ်ခြေတော်တော်များများ ပျက်စီးခဲ့ဖူးပါတယ်။  

မုန်တိုင်းကြောင့်ထိခိုက်နိုင်တဲ့ ကျောက်ဖြူမြို့နဲ့ ရမ်းဗြဲမြို့တို့မှာလည်း ဘေးလွတ်ရာ ပြောင်းရွှေ့နေကြပြီး ကျောက်ဖြူမြို့က မွတ်စလင်ဒုက္ခသည်စခန်းကတော့ အခုထိ မပြောင်းရွှေ့ရသေးဘူးလို့ သိရပါတယ်။

စခန်းမှာ နေထိုင်သူတယောက်က “လူတွေကတော့ ပြောင်းရွှေ့ဖို့ အဆင်သင့် လုပ်ထားတယ်။ ဌာနဆိုင်ရာတွေက ဒီနေ့လယ်မှာ လာမယ်လို့ ပြောတယ်။ သိရသလောက်တော့ လိုအပ်လာရင် ပြောင်းဖို့ စီစဉ်ထားတဲ့အကြောင်း လာပြောမယ် ထင်တယ်။ ပြောင်းမယ်ဆိုရင် ဒီနားက စစ်တပ်ထဲကိုပြောင်းရမယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ 

အဲဒီကျောက်တလုံး ဒုက္ခသည်စခန်းဟာ ပင်လယ်ကမ်းခြေနဲ့ တောင်ကြားက လယ်ကွင်းထဲမှာ ဆောက်ထားတာဖြစ်ပြီး စစ်တပ် လုံခြုံရေးလည်းချထားတာကြောင့် ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ အပြင်ထွက်ခွင့်မရကြပါဘူး။

ရသေ့တောင်မြို့နယ် ဒေသခံတယောက်ကလည်း မုန်တိုင်းသတင်းတွေကြောင့် စိုးရိမ်ရပြီး ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“ပြင်ဆင်ထားတာတွေရှိပါတယ်။ ဥပမာ အရေးပေါ်စာရွက်စာတမ်းတွေနဲ့ ရွှေငွေတွေကို သေချာသိမ်းဆည်းထားပါတယ်။ ကလေးကို အမြဲမိဘတွေနဲ့အတူ  ရှိဖို့ကြိုပြောပြီး ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။ သစ်ပင်အောက်၊ ချောင်း၊ မြစ်၊ ပင်လယ်ကမ်းနားတွေမှာ မနေကြဖို့ သတိပေးထားပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

မုန်တိုင်းဟာ အနီရောင်အဆင့် အန္တရာယ်များတယ်လို့ ကြားသိကြရပြီး စိုးရိမ်နေကြတယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာမဟာမင်းကြီးရုံး (UNHCR) ကလည်း သူနဲ့ မိတ်ဖက်အဖွဲ့တွေဟာ လူတွေ ဘေးကင်းလုံခြုံစေရေး အသိပညာပေးတာတွေ၊ အလေးပေး ပြင်ဆင်တာတွေကို မြေပြင်မှာ ဦးစားပေးဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

တကယ်လို့ လိုအပ်ချက်တွေများလာခဲ့ရင် အရေးပေါ်တုံ့ပြန်ကူညီတာတွေ မြန်မြန်လုပ်နိုင်ဖို့ အရန်အစီအစဉ်ကိုလည်း လျာထားတယ်လို့ဆိုပါတယ်။

အရေးပေါ်ကူညီကယ်ဆယ်ရေး ပစ္စည်းတွေကို အရန်သင့်ထားရှိထားပြီး အချိန်တိုအတွင်း ဖြန့်ဝေပေးနိုင်ဖို့ သက်ဆိုင်ရာဂိုဒေါင်တွေမှာ သိမ်းဆည်းထားသလို ရေယာဉ်များ၊ ကားတွေကိုလည်း လိုအပ်ရင် သုံးနိုင်အောင် အဆင့်သင့်ထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

မိုးလေဝသခန့်မှန်းသူတယောက်ဖြစ်တဲ့ မစုစုစံကတော့ မုန်တိုင်းဟာ အဖျက်စွမ်းအား အပြင်ထန်ဆုံးလို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ တနာရီလေတိုက်ခတ်နှုန်း ၁၃၂ မိုင်၊ လေပြင်းတိုက်ချိန် မိုင် ၁၄၀ တိုက်ခတ်နေပြီး မုန်တိုင်းဗဟိုချက်နားမှာ ရေလှိုင်းအမြင့် ပေ ၅၀ ရှိတဲ့ CAT5 မုန်တိုင်းကြီးအဆင့်ကိုရောက်ရှိသွားပြီလို့ အခုမနက် ၉ နာရီမှာ တွက်ချက်ပြောဆိုထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းအဖျားခတ်နိုင်တဲ့ သံတွဲမြို့မှာတော့ ပင်လယ်ကမ်းနားကျေးရွာတချို့ပဲ ပြောင်းရွှေ့ကြပြီး ငပလီကမ်းခြေမှာတော့ ပြောင်းရွှေ့တာမျိုးမရှိဘူးလို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အင်အားကြီး မိုခါဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်က လူဦးရေ ၁၁,၀၀၀ ကျော်ကို အရေးပေါ် ကယ်ဆယ်ရေးတွေ ပြုလုပ်ထားတယ်လို့ ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) ရဲ့ ပြောခွင့်ရ ခိုင်သုခက ပြောပါတယ်။

မေလ ၁၀ ရက်နဲ့ ၁၁ ရက်နေ့တွေမှာ ရခိုင်ပြည်နယ် မြေပုံ၊ ပေါက်တောမြို့နယ်တို့ အပါအဝင် ကျေးရွာပေါင်း ၂၁ ရွာက ဒေသခံ ၁၁,၈၇၆ ဦးကို မုန်တိုင်းဘေးလွတ်ရာတွေကို ရွှေ့ပြောင်းပေးထားပြီး မပြောင်းရွှေ့လိုတဲ့ ဒေသခံတွေကိုလည်း မုန်တိုင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး အသိပညာပေးတာတွေ၊ ဆေးဝါးနဲ့ အသက်ကယ်အင်္ကျီတွေ ပေးခဲ့တာတွေရှိတယ်လို့ ခိုင်သုခက ပြောပါတယ်။

မုန်တိုင်းတိုက်ခတ်ချိန်မှာလည်း ပြည်သူတွေ ဘေးကင်းလုံခြုံဖို့နဲ့ အသက်အိုးအိမ်တွေ ဆုံးရှုံးမှု အနည်းဆုံးဖြစ်အောင် အာရက္ခပြည်သူ့အစိုးရအနေနဲ့ သူတို့မှာရှိတဲ့ အရင်းအမြစ်တွေနဲ့ အားစိုက်ပြီး လုပ်ကိုင်နေတာတွေ ရှိတယ်လို့လည်း ဆက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) ရဲ့ လူမှုကယ်ဆယ်ရေး အစီအစဉ်တွေနဲ့ မြေပုံမြို့နယ် ငမန်းရဲကျွန်းက ဒေသခံ ထောင်ချီဟာ မင်းပြားမြို့နယ်နဲ့ နီးစပ်ရာကျေးရွာတွေကို တိမ်းရှောင်သွားကြပြီလို့ မြေပုံဒေသခံတဦးက ပြောပါတယ်။

အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း “မိုခါ” အသိပေးဆောင်ချက်တွေကို ရက္ခိုင့်တပ်တော်ရဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးရုံး (HDCO) ရဲ့ တယ်လီဂရန်ချန်နယ်က အချိန်နဲ့တပြေးညီ အသိပေး နှိုးဆော်နေပါတယ်။

ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) က မုန်တိုင်းဒဏ် အမြဲခံနေရတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြေပုံမြို့နယ် ငမန်းရဲကျွန်းပေါ်က ကျေးရွာ ၁၃ ရွာက လူဦးရေ ၅,၀၀၀ ခန့်ကို ဘေးလွတ်ရာ ရွှေ့ပြောင်းပေးခဲ့ကြပါတယ်။

မိုခါ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း ဦးတည်နေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်ကောင်စီနဲ့ ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) တို့ ကယ်ဆယ်ရေးအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရေးအလုပ်တွေကို အပြိုင်လုပ်နေတယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

အလွန်အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါဟာ စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော် ဝင်ရောက်နိုင်တဲ့အတွက် စစ်ကောင်စီခန့် ရခိုင်ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦးထိန်လင်း ဦးဆောင်ပြီး ဆရာတော် သံဃာတော်တွေ ပင့်ဖိတ်ကာ မေ ၁၂ ရက် ဒီနေ့ မနက်က ရှင်ဥပဂုတ္တဖောင်တော်ကို စစ်တွေပင်လယ်ပြင်မှာ ရေမျှောပူဇော်ခဲ့ကြ​ပါတယ်။

ရခိုင်အရေးလေ့လာသူတဦးက “အခု မုန်တိုင်းမှာ စစ်ကောင်စီက ပြည်သူတွေကို မုန်တိုင်းအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ရေး သတိပေးနှိုးဆော်တာတို့၊ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေး ဇာတ်တိုက်လေ့ကျင့်တာတို့၊ အသိပေးနှိုးဆော်ခြင်းနဲ့ လက်ကမ်းစာစောင် ဖြန့်ဝေတာတွေ လုပ်တယ်။ လက်တွေ့ကျကျ ရက္ခိုင့်တပ်တော်က လုပ်ဆောင်နေတာကို ပြည်သူတွေ မြင်သွားကြပါပြီ” လို့ ပြောပါတယ်။

ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း ဟာ မေလ ၁၄ ရက်နေ့မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့နိုင်ငံ ကော့စ်ဘဇားမြို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ ကျောက်ဖြူမြို့တို့အကြား စစ်တွေမြို့အနီးက ဖြတ်ဝင်နိုင်တယ်လို့ မိုးဇလက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။

မုန်တိုင်း မိုခါဟာ မေ ၁၂ ရက်မှာ အလွန်အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဖြစ် ရောက်ရှိပြီး မေ ၁၄ ရက်မှာတော့ ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းမြောက်ပိုင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၊ ကော့စ်ဘဇားမြို့နဲ့ ကျောက်ဖြူအကြား စစ်တွေမြို့နားက ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

အဲ့ဒီ အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ (MOCHA) ဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်-မြန်မာ ကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်ရွေ့လျားနိုင်တဲ့ အခြေအနေရှိနေလို့ လိမ္မော်ရောင်အဆင့် သတ်မှတ်ထားပြီး စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးဇလဌာနက ဒီနေ့မနက် ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ၁၉၆၈ ခုနှစ် မေလ ၁၀ ရက်က တိုက်ခတ်ခဲ့တဲ့ မုန်တိုင်းကြောင့် စစ်တွေ၊ ပေါက်တော၊ မြေပုံနဲ့ မင်းပြားမြို့နယ်တွေမှာ လူဦးရေထောင်ချီ သေဆုံးခဲ့ပြီး အိမ်ခြေ ၆,၀၀၀ ကျော်လောက် ပျက်စီးခဲ့ပါတယ်။

ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ဂွမြို့နယ်၊ ဆင်ကူးကျေးရွာ၊ ဆပ်သွားချောင်းဖျားမှာ တောရသီတင်းသုံးနေတဲ့ ရဟန်းသာမဏေ အပါး ၈၀ ကို ဂွမြို့နယ် ရပ်ကျေးသံဃနာယကအဖွဲ့က ၇ ရက်အတွင်း ဖယ်ပေးဖို့ အကြောင်းကြားစာ ပို့ထားတယ်လို့ ဒေသခံတွေထံက သိရပါတယ်။

မဟာဝိဟာရတောရ မှော်ဘီကနေ ကြွလာပြီး ဂွမြို့နယ်၊ ဆင်ကူးအုပ်စု၊ ဆင်ကူးကျေးရွာအနီး တမိုင်ခန့်မှာ တောရသီတင်းသုံးနေတဲ့ ဆရာတော် ဦးကဝိဒဇနဲ့ ရဟန်းသံဃာ အပါး ၈၀ ကို သစ်တောကြိုးပြင်ကာကွယ်တောနယ်မြေမှာ ရပ်/ကျေး သံဃနာယကအဖွဲ့ရဲ့ သဘောတူ ခွင့်ပြုချက်မရဘဲ သာသနာ့နယ်မြေမဟုတ်တဲ့နေရာ ကျောင်းဆောက်လုပ်ခြင်း၊ သိမ်သမုတ်ခြင်းကိစ္စတွေ ဆောင်ရွက်နေတာကြောင့် ဆရာတော်နဲ့ နောက်လိုက် သံဃာတွေကို မူလသီတင်းသုံးရာနေရာကို ပြန်ကြွဖို့ အကြောင်းကြားစာမှာ ပါရှိတယ်လို့ ဆရာတော်နဲ့ နီးစပ်သူတွေထံက သိရပါတယ်။

ဂွမြို့နယ် ရပ်ကျေးသံဃနာယက အဖွဲ့အစည်းကို ကျောင်းတိုက် ၁၀ ကျောင်းရဲ့ ဆရာတော်တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားပြီး အခုဆရာတော်တွေကို ပြန်ကြွခိုင်းတဲ့ကိစ္စကို ကျောင်းတိုက် ၉ ခုက လက်ခံခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။

ဆရာတော်ဟာ မှော်ဘီကနေကြွလာပြီး တောရသီတင်းသုံးနေတာ ၆ လခန့်ရှိပြီဖြစ်ပြီး ဘုရားရှင်ရဲ့ ဝိနည်းတော်နဲ့အညီ တရားထိုင်တာ၊ ရဟန်းတွေသိသင့်တဲ့ စာပေတွေ သင်ကြားတာတွေ လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ သိရပါတယ်။ အခုကျောင်းဆောက်လုပ်တာ ကလည်း မိုးတွင်းအခါ သီတင်းသုံးဖို့ ဝါးကျောင်းသာ ဆောက်တာဖြစ်တယ်လို့လည်း သိရပါတယ်။

ဂွမြို့ခံတဦးက “ဝိနည်းနဲ့အညီ သီတင်းသုံးတဲ့ သံဃာတွေမြင်ပြီး ကြည်ညိုသွားရင် သူတို့ လာဘ်လာဘတွေ နည်းသွားမှာ စိုးရိမ်ကြတယ်၊ လုံးဝ မျက်နှာသာမပေးဘူး” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

ဆရာတော်နဲ့ နောက်လိုက်သံဃာတော်တွေဟာ လာဘ်လာဘမယူဘဲ ဘုရားရှင်ရဲ့ ဝိနည်းတော်နဲ့အညီ တောရသီတင်းသုံး တရားအားထုတ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။