မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေတဲ့ ပဋိပက္ခတွေ၊ အကျပ်အတည်းတွေကြားမှာ အာဆီယံ အနေနဲ့ မြန်မာနဲ့ အရင်ကအတိုင်း ပြန်သွားလို့မရနိုင်တော့ဘူးလို့ စင်ကာပူဝန်ကြီးချုပ် လီရှန်လွန်းက ပြောလိုက်ပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ ၄၂ ကြိမ်မြောက် အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာ ရောက်ရှိနေချိန် မေ ၁၁ ရက် အလွတ်သဘော အစည်းအဝေးမှာ သတင်းထောက်တွေကို ခုလိုပြောလိုက်တာပါ။
“အခုပြောရရင် ကောင်းပြီ၊ ငါတို့ (မြန်မာ့အကျပ်အတည်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့) ဒါကို မေ့ထားပြီး တခုမှ အမှားအယွင်း မရှိခဲ့သလို ပုံမှန်အတိုင်းပဲ ဆက်သွားလိုက်ရင် ဘာတိုးတက်မှုမှ မရှိသေးဘူးဆိုတာကို သက်သေပြဖို့ကလွဲလို့ ဘာအောင်မြင်မှုတွေ ရခဲ့သလဲ။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်က စတင်ကာ အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စုက အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းတွေနဲ့ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ ပေါ်ပေါက်နေတာကို ဖြေရှင်းဖို့ အာဆီယံက ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ် ချမှတ်ထားခဲ့ပေမဲ့ မြန်မာစစ်အာဏာပိုင်တွေက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မရှိဘူးဆိုပြီး ဝေဖန်ခံနေရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌတာဝန် ယူထားတဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံကိုလည်း မြန်မာစစ်အစိုးရရဲ့ ရက်စက်ယုတ်မာမှုတွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့၊ ပြင်းပြင်းထန်ထန် အရေးယူဆောင်ရွက်ပေးဖို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေရဲ့ ဖိအားပေးမှုတွေလည်း တိုးလာနေတာပါ။
အခုနှစ် အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်တဲ့ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဂျိုကို ဝီဒိုဒိုကတော့ “ကျနော် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရပါမယ်။ (မြန်မာစစ်အုပ်စုအနေနဲ့) အာဆီယံ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ်-5PC ကို အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာ သိသာထင်ရှားတဲ့ တိုးတက်မှု မရှိသေးပါဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ အာဆီယံအနေနဲ့ နောက်အဆင့်တွေမှာ ဆုံးဖြတ်ဖို့ လိုအပ်တယ်” လို့ ပြောထားပါတယ်။
လတ်တလောမှာတော့ မြန်မာအာဏာသိမ်းစစ်ခေါင်းဆောင်ကို အာဆီယံရဲ့ ဘယ်အစည်းအဝေးတွေမှာမှ တက်ခွင့်မပြုဖို့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေက ဆုံးဖြတ်ထားကြတာဖြစ်ပြီး ဒီကာလတွေအတွင်း အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တပ်မတော်ခေါင်းဆောင်ပိုင်းနဲ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ အပါအဝင် နိုင်ငံရေးအရ ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေအားလုံး တွေ့ဆုံညှိနှိုင်း အဖြေရှာနိုင်ရေးအတွက် ဆက်လက်ပြီးတော့ လုပ်ဆောင်ရမယ်လို့လည်း စင်ကာပူဝန်ကြီးချုပ် လီရှန်လွန်းက ပြောပါတယ်။
“ဒါဟာ အရာရာ ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် တွန်းအားပေးဖို့၊ နိုင်ငံရေးအရ ပါဝင်သက်ဆိုင်သူတွေ အချင်းချင်း ညှိနှိုင်းပြောဆိုဖို့၊ (ဒီပဋိပက္ခကာလတွေအတွင်း) ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိခိုက်ခံစားနေကြရတဲ့ ပြည်သူတွေကို လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပေးနိုင်ဖို့” ဖြစ်တယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။
“ဖြစ်နိုင်ရင် အကြမ်းဖက်မှု ရပ်စဲရေးကိုလည်း အားပေးတယ်။ ဒါက လုပ်ဆောင်ရတာ အရမ်းခက်ခဲပြီး အချိန်တော့ အတော်ကြာပါလိမ့်မယ်။”
ဒါ့အပြင် အာဆီယံနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မြန်မာနဲ့ ခုလို အလားတူအခြေအနေမျိုး ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၉၈၈ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုတုန်းကလည်း ကြုံခဲ့ဖူးပြီး ရွေးကောက်ပွဲတွေကိုတော့ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်မှာမှ ကံကောင်းထောက်မစွာ ကျင်းပနိုင်ခဲ့ကြောင်းလည်း မစ္စတာလီက ဆိုပါတယ်။
“ခုအချိန်က ဖြေရှင်းရလွယ်ကူမယ်လို့ ကျနော် မျှော်လင့်မထားဘူး။ နောက်ပြီး ကျနော်တို့ စိတ်ရှည်ရမယ်။ ဒါ့အပြင် မြန်မာနဲ့ အာဆီယံအတွက် အကောင်းဆုံးရလဒ်တွေ ရရှိနိုင်ဖို့ အတွက် တသမတ်တည်း တည်ငြိမ်မှုရှိတဲ့ မူဝါဒကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။”
ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် လတ်တလော ပဋိပက္ခတွေဟာ ပြည်တွင်းအခြေအနေတခုသာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း သူကပြောလိုက်ပြီး “ဒါဟာ မတူညီတဲ့ အုပ်စုတွေကြားက အာဏာပြိုင်ဆိုင်မှုပါ။ သူတို့အတွက်ကတော့ သေခြင်းနဲ့ ရှင်ခြင်းပါပဲ။ အာဆီယံရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုဟာ ကြီးမားမှာမဟုတ်ဘဲ သူတို့ရဲ့ အဓိက ထည့်သွင်းစဉ်းစားမှုလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကို ကျနော်တို့ နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
၄၂ ကြိမ်မြောက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ပင်လယ်အပန်းဖြေစခန်းရှိရာ လာဘူအန်ဘာဂျိုမြို့မှာ မေလ ၁၀ ရက် ဒီကနေ့မနက် ကျင်းပရာမှာ အာဆီယံဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေက ခေါင်းဆောင်တွေ ပါဝင်တက်ရောက်နေကြပေမဲ့ မြန်မာအာဏာသိမ်း စစ်ခေါင်းဆောင်ကတော့ ဖိတ်ကြားမခံရတဲ့အတွက် တက်ရောက်ခွင့်မရပါဘူး။
အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဂျိုကို ဝီဒိုဒိုက အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်တွေအကြား စည်းလုံးညီညွတ်မှုရှိတယ်ဆိုရင် ဒေသတွင်းငြိမ်းချမ်းရေးကို ဖော်ဆောင်ရာမှာ အဓိကကျတဲ့သူ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး အာဆီယံဟာ စည်းလုံးညီညွတ်ဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာ အဖွင့်အမှာစကား ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
အခုချိန်ဟာ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး အခြေအနေက အပြည့်အဝ နာလန်ပြန်မထူသေးကြောင်းနဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေက ပိုပြင်းထန်လာတယ်လို့ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတက ပြောပါတယ်။
“ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ပြောင်းလဲတိုးတက်မှုက ခန့်မှန်းလို့မရနိုင်တဲ့ အခြေအနေဖြစ်လာပြီး အာဆီယံဟာ ဘေးကကြည့်နေသူ သက်သက်လား၊ အာဆီယံဟာ နှုတ်ပိတ် ငြိမ်ဆိတ်နေမှာလား၊ ဒါမှမဟုတ် အာဆီယံဟာ ငြိမ်းချမ်းရေး ဒါမှမဟုတ် တိုးတက်မှုရဲ့ မောင်းနှင်အား ဖြစ်လာနိုင်ပါ့မလားလို့ မေးခွန်းရှိနေတယ်။ စည်းလုံးညီညွတ်မှုဆိုတဲ့ အဓိကအချက်တချက်ရှိမှ အာဆီယံက လုပ်နိုင်မယ်လို့ အားလုံးက ယုံကြည်ကြပြီးတော့ စည်းလုံးညီညွတ်မှုနဲ့အတူ အာဆီယံဟာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ဖော်ဆောင်ရာမှာ အဓိကကျတဲ့ အခန်းကဏ္ဍမှာ ပါဝင်နိုင်လိမ့်မယ်” လို့လည်း ဂျိုကို ဝီဒိုဒိုက ပြောပါတယ်။
လာမယ့် ၂ ရက်အတွင်း အစုအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်တွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံအကျပ်အတည်းနဲ့ ပတ်သက်လို့လည်း ဆွေးနွေးမယ်လို့ မျှော်မှန်းထားပြီး ရန်လိုမှုတွေ အဆုံးသတ်ရေးနဲ့ သက်ဆိုင်သူအားလုံး ပါဝင်ပတ်သက်နေတဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းက သဘောတူထားတဲ့ “ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောဆန္ဒ ၅ ရပ်” ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ စစ်အာဏာရှင်အုပ်စုကို တွန်းအားပေးဖို့လည်း မျှော်လင့်ထားပါတယ်။
တိုးတက်မှု မရပြီးမချင်း မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေကို အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးအပါအဝင် အဆင့်မြင့်အစည်းအဝေးတွေ တက်ရောက်ခွင့် မပြုဖို့ အာဆီယံက တားမြစ်ထားပါတယ်။
အခုနှစ်ရဲ့ အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားဟာ ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲတွေကို စတင်နိုင်ဖို့ အာဏာသိမ်းစစ်တပ်အပြင်၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နဲ့ရော တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေနဲ့ပါ တိတ်တဆိတ် လက်တွဲဆောင်ရွက်နေပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းက ရှမ်းပြည်နယ်၊ ဆီဆိုင်မြို့နယ်မှာ အာဆီယံ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးရေးစင်တာ (AHA) နဲ့ အာဆီယံ သံတမန်တချို့ လိုက်ပါလာတဲ့ယာဉ်တန်း တိုက်ခိုက်ခံရတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှုတ်ချကြောင်းနဲ့ ဒီတိုက်ခိုက်မှုအတွက် ကျူးလွန်သူတွေ တာဝန်ခံရမယ်လို့ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေက မေလ ၁၀ ရက် ဒီကနေ့ ကြေညာပါတယ်။
ရှမ်းပြည်နယ်၊ ဆီဆိုင်မြို့နယ်မှာ အာဆီယံလူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီပေးရေးစင်တာ(AHA) နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရှိ အာဆီယံစောင့်ကြည့်အဖွဲ့ရဲ့ ယာဉ်တန်းတိုက်ခိုက်ခံရတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှုတ်ချကြောင်းနဲ့ ဒီတိုက်ခိုက်မှုအတွက် ကျူးလွန်သူတွေ တာဝန်ခံရမယ်လို့ အာဆီယံ ခေါင်းဆောင်တွေက မေလ ၁၀ ရက် ဒီကနေ့ ကြေညာပါတယ်။
အင်ဒိုနီရှားနိုင်ငံမှာ ဒီကနေ့ အာဆီယံဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေက ခေါင်းဆောင်တွေ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး တက်ရောက်နေချိန်မှာ ဒီကြေညာချက် ထွက်လာတာဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေတွေကို အလွန်အမင်းစိုးရိမ်ကြောင်း၊ အကြမ်းဖက်မှုပုံစံအားလုံးနဲ့ အင်အားအသုံးပြုမှု ချက်ချင်းရပ်တန့်ဖို့၊ လူသားချင်းစာနာ မှုအကူအညီတွေ အချိန်မီ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာပေးအပ်နိုင်ရေး အထောက်အပံ့ဖြစ်စေတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တခု ဖန်တီးပေးဖို့နဲ့ အားလုံးပါဝင်တဲ့ နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာတွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုတွေလုပ်ဖို့လည်း တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ဆီဆိုင်မြို့နယ်မှာ အာဆီယံသံတမန်တွေလိုက်ပါလာတဲ့ ယာဉ်တန်းတိုက်ခိုက်ခံရမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေလ ၈ ရက်နေ့မှာ အာဆီယံအလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ သမ္မတထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ကြေညာချက်ကို ထောက်ခံအားပေးတယ်လို့လည်း အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေက ကြေညာထား ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မြန်မာ့အရေး အာဆီယံ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာ တိုးတက်မှုရရေး အားပေးဖို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ သက်ဆိုင်သူအားလုံးပါဝင်တဲ့ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုတွေ ဆက်လက်ဖြစ်ဖို့ အပါအဝင် အာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌရဲ့ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုတွေကို အားပေးတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။
မေ ၇ ရက်မနက်က ရှမ်းပြည်နယ်(တောင်ပိုင်း)၊ ဆီဆိုင်မြို့နယ်၊ ရေဖြူကျေးရွာရှိ စစ်ဘေးရှောင်တွေအတွက် ထောက်ပံ့ရေးပစ္စည်းတွေပေးအပ်ဖို့ တောင်ကြီးမြို့မှ ဆီဆိုင်မြို့သို့ သွားရောက်တဲ့ မော်တော်ယာဉ်တန်းဟာ ဆီဆိုင်မြို့နယ်၊ နန့်အောရွာရဲ့ မြောက်ဘက်မီတာ ၂၀၀ ခန့် အကွာမှာ အမည်မသိ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ရဲ့ လက်နက်ငယ်နဲ့ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခံရတာပါ။
ဒီယာဉ်တန်းမှာ စစ်ကောင်စီလက်အောက်ခံ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့အတူ AHA Centre မှကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံနဲ့ စင်ကာပူနိုင်ငံသံရုံးတွေက ကိုယ်စား လှယ်တွေ လိုက်ပါလာတာဖြစ်ပြီး လူထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိမှု မရှိခဲ့ဘဲ မော်တော်ယာဉ်တစ်စီးမှာ လက်နက်ငယ်ကျည်တချို့ထိမှန်ခဲ့ပါတယ်။
ဒီတိုက်ခိုက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အပြန်အလှန်စွပ်စွဲနေကြတာရှိပြီး ဘယ်အဖွဲ့အစည်းကမှ သူတို့ရဲ့ လက်ချက်လို့ ဝန်ခံတာ မရှိသေးပါဘူး။
Photo-ASEAN
