ကရင်ပြည်နယ်၊ ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်ထဲက HIV ဝေဒနာရှင်တွေဟာ ပုံမှန်သောက်သုံးနေကျ ART ဆေးဝါးတွေရရှိဖို့ ခက်ခဲလာနေပြီး ဆေးရဖို့ အကူအညီတွေ လိုအပ်နေတယ်လို့ HIV/AIDS အရေး ကူညီပေးနေသူတွေက ပြောပါတယ်။
HIV ပိုးကူးစက်ခံထားရသူတွေ ART ဆေးတွေကို အရင်ကနီးစပ်ရာ ကျန်းမာရေးဌာနဆီကနေ အလွယ်တကူသွားရောက် ထုတ်ယူလို့ရခဲ့ပေမဲ့ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် လက်ရှိနိုင်ငံရေးနဲ့ စစ်ရေးအခြေအနေတွေကြောင့် နယ်မြို့တွေမှာနေထိုင်တဲ့ ဝေဒနာရှင်တွေဟာ ART ဆေးဝါးသွားထုတ်ဖို့ မလွယ်ကူတော့သလို ဆေးတွေမရရှိကြတော့ဘူးလို့ HIV ဝေဒနာရှင်တွေက ပြောပါတယ်။
မြို့တက်ပြီး ဆေးသွားထုတ်ဖို့ သွားရေးလာရေး အခက်အခဲ ရှိနေတဲ့အတွက်ကြောင့် ART ဆေးသောက်ပျက်ကွက်သူတွေလည်းရှိလာပြီး ဆေးသောက်ဖို့ ပျက်ကွက်ပါက နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာအနေနဲ့ AIDS ရောဂါလက္ခဏာတွေ ခံစားရနိုင်သလို ကိုယ်အလေးချိန်ကျတာ၊ ဝမ်းလျှောတာ၊ ဖျားတာ၊ အရေပြားမှာ အနာပေါက်တာ၊ အဆုတ်ရောင် နမိုနီးယားရောဂါတွေ ဝင်ရောက်နိုင်ပါတယ်လို့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူတွေက ပြောပါတယ်။
ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ် ပြည်သူ့အုပ်ချုပ်ရေးတာဝန်ရှိသူတဦးက “ပြီးခဲ့တဲ့ ဇန်နဝါရီလ ကတည်းက သုံးဦး ဆက်သွယ်လာပါတယ်။ ထောက်ပံ့မပေးနိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ကြာအင်းဆိပ်ကြီးပအဖ အဖွဲ့ဝင်တွေကိုယ်တိုင် တိုက်ပွဲမှာ ပါဝင်သူပါဝင်၊ စစ်ရှောင်သူရှောင်နေရလို့ပါ။ အခုတော့ တစ်ယောက်ပဲ ဆက်သွယ် အကူညီတောင်းလာပါတယ်”လို့ ပြောပါတယ်။
ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်ထဲမှာ စစ်ကောင်စီတပ်နဲ့ KNLA ပူးပေါင်းအဖွဲ့တွေနဲ့ မကြာခဏ ထိတွေ့တိုက်ပွဲတွေ ရှိနေတဲ့အတွက် ထောင်နဲ့ချီတဲ့ရွာသားတွေ စစ်ဘေးရှောင်နေကြရသလို လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီ လိုအပ်ချက်တွေထဲမှာ ဆေးဝါးလိုအပ်ချက်လည်း ပါဝင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
စစ်ဘေးရှောင်တွေထဲမှလည်း ART ဆေးသောက်နေရသူ အရေအတွက် ဘယ်လောက်ရှိသလဲ ဆိုတာကိုတော့ လက်ရှိမှာ စာရင်းပြုစုထားတာ မရှိသေးလို့ အတိအကျတော့ မသိနိုင်သေးဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။
အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြို့ပြပေါ်နေ လူငယ်တချို့ဟာ နေထိုင်မှုပုံစံတွေဟာ အပျော်ရှာတဲ့ ပုံစံတွေ ပြောင်းလဲသွားတာကြောင့် HIV ပိုးကူးစက်ခံရနိုင်ခြေ ပိုမိုများလာတာတွေ့ရတယ်လို့ ဆေးဘက်ပညာရှင်တွေကပြောပါတယ်။
HIV အရေးကူညီပေးနေတဲ့အရပ်ဖက်အဖွဲ့စည်းဝင်တယောက်က “ငွေကြေးတတ်နိုင်တဲ့ လူငယ်တချို့ဟာ ပျော်ချင်ပါးချင်တဲ့အခါ အရက်သေစာ၊ မူးယစ်ဆေးအပြင် လိင်မှုကိစ္စတွေကို Barတွေ၊ ကလပ်တွေမှာသွားပြီး ညလုံးပေါက်ပျော်ပါးကြတဲ့အခါ HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူတွေ များလာနိုင်တယ်။ HIV ပိုးကိုထိန်းတဲ့ ART ဆေးကတော့ အရင်လိုမပေးနိုင်တော့လို့ အရင်က ပုံမှန်ဆေးစားပြီး ထိန်းနေရသူတွေတောင် ဆေးတွေပြတ်ပြီး ဒုက္ခဖြစ်နေတယ်”လို့ ပြောပါတယ်။
မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ဆင်ခြင်နိုင်မှ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်တခုလုံးအတွက် အထောက်အကူပြုမယ်လို့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာပညာရှင်တွေက အကြံပြုတိုက်တွန်းထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အထိ HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူပေါင်း ၂၇၀,၀၀၀ လောက်ရှိတယ်လို့ UNAIDS အဖွဲ့က ခန့်မှန်းထားပြီး ART ဆေးသောက်နေရသူပေါင်း ၁၉၀,၀၀၀ လောက် ရှိနေပါတယ်။
လွှတ်တော်အမတ် ဒေါ်ဖြူဖြူသင်း ဦးဆောင်ဖွင့်လှစ်ထားတဲ့ ရန်ကုန်မြို့ရှိ NLD AIDS Center မှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း HIV/AIDS ဝေဒနာရှင်တွေအတွက် ဆေးဝါးကုသမှုနဲ့ အစားသောက်အခဲအခဲတွေ ရင်ဆိုင်နေကြရတယ်လို့ အဲဒီစင်တာမှာ နေထိုင်တဲ့ ဝေဒနာရှင်တဦးက ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။
လက်ရှိအချိန်အထိ အဆိုပါ NAC စင်တာမှာ မိဘမဲ့ကလေး ၈၉ ယောက်နဲ့ လူကြီး အယောက် ၇၀ လောက်ရှိနေပြီး ကလေးငယ်တွေနဲ့ လူနာတွေအတွက် နေ့စဉ်စားသောက်ဖို့အတွက် အလှူရှင်နည်းပါးလာတဲ့အတွက်အခက်အခဲ ရှိနေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“အခက်အခဲကတော့ရှိတယ်။ လောလောဆယ် ကျနော်တို့ကတော့ ဒီလိုပဲ ရုန်းကန်နေရတာပေါ့။ စားဝတ်နေရေးအခက်အခက်က အတော်လေးရှိတယ်။ အလှူရှင်ကလည်း နည်းတယ်ဆိုတော့လေ။ အခက်အခဲ တအားတွေ့တယ်။ အစ်မ (ဒေါ်ဖြူဖြူသင်း) တို့လည်းမရှိတော့လေ ကျနော်တို့လည်း နောက်ပိုင်းမှာ ကိုယ့်ဟာကိုပဲ ရုန်းကန်နေရတယ်။ အလှူရှင်တွေလာတယ်ဆိုရင်လည်း ကိုယ်ဘာသာကိုယ် ချွေချွေတာတာလေးနဲ့ ရှိတာလေးနဲ့ နောက် ကျနော်တို့ ခြံထဲမှာ အသီးအရွက်စိုက်တာလေးနဲ့ ကိုယ်ထူကိုယ်ထနဲ့ စားသောက်တာရှိတယ်။ ”
NLD AIDS Center ကို အဓိက တည်ထောင်ကူညီပေးနေတဲ့ လွှတ်တော်အမတ် ဒေါ်ဖြူဖြူသင်းလည်း အာဏာသိမ်းပြီးနောက် စစ်ကောင်စီရဲ့ဘေးရန်ကြောင့် တိမ်းရှောင်နေရကာ အလှူရှင်တွေလျော့နည်းလာသလို လာလှူသူမရှိတော့ပဲ အခက်အခဲရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေကြရတာပါ။
HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူတွေ နေ့စဉ်သောက်နေတဲ့ ဆေးတွေကတော့ အစိုးရဆေးရုံတွေမှာ သွားရောက်ထုတ်ယူလို့ ရသေးတဲ့အတွက် အဆင်ပြေနေသေးပေမယ့် ဆေးကုသမှုခံယူတဲ့နေရာမှာ အခုနောက်ပိုင်း အခက်အခဲတွေဖြစ်နေရတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
“ကုသရေးအပိုင်းမှာ နည်းနည်းအခက်အခဲရှိတယ်။ တခုခုဖြစ်ရင် ကျနော်တို့ ဆေးရုံတင်ဖို့ကိစ္စက နည်းနည်းတော့ ခက်ခဲတယ်။ ဆေးရုံမှာ သိပ်ပြီးတော့ လက်မခံဘူးလေ။ ”
၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်းမှာ အဆိုပါစင်တာမှာ ကလေးငယ် တယောက်နဲ့ လူကြီးတယောက် သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
ရန်ကုန် ဒဂုံမြို့သစ် အရှေ့ပိုင်းမြိုနယ်မှာ မိဘမဲ့ကလေးတွေနဲ့ HIV/AIDS ဝေဒနာရှင်တွေကို ကူညီစောင့်ရှောက်ထားတဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဒေါ်ဖြူဖြူသင်း ဦးဆောင်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ NLD AIDS CENTER(NAC) ကို အာဏာသိမ်းပြီးနောက်မှာ စစ်တပ်က ဝင်ရောက်ရှာဖွေ နှောင့်ယှက်ခဲ့တဲ့အတွက် အလှူရှင်တွေဆီက အကူအညီရရှိမှု နည်းပါးသွားခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ HIV ကူးစက်ခံနေရသူပေါင်း ၂၄၀,၀၀၀ ရှိပြီး ဒီအထဲမှာ အသက် ၁၅ နှစ်နဲ့အထက် အမျိုးသား ၁၄၀,၀၀၀၊ အသက် ၁၅ နှစ်နဲ့အထက်အမျိုးသမီး ၈၈,၀၀၀ နဲ့ အသက် ၁၅ နှစ်အောက်ကလေး ၁,၁၀၀၀ ပါဝင်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ UNAIDS အဖွဲ့က ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
အခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်နေ့မှာ ကျရောက်တဲ့ ကမ္ဘာ့အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါတိုက်ဖျက်ရေးနေ့ရဲ့ ဆောင်ပုဒ်ကတော့ "မညီမျှခြင်းတာတွေကို ရပ်တန့်ပြီး အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါကို အဆုံးသတ်ကြမယ် - End Inequalities. End AIDS."လို့ သိတ်မှတ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဆောင်ပုဒ်အရ လတ်တလော ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု မရရှိကြတဲ့ HIV ကူးစက်ခံရသူသူတွေနဲ့ အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါကို ပိုမိုပျံ့ပွားစေတဲ့ မညီမျှမှုတွေကို အတူတကွ ရင်ဆိုင်တားဆီးကြဖို့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲကြီးက တိုက်တွန်းထားသလို အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါဖြစ်ပွားသူတွေကို ထိခိုက်စေတဲ့ ကိုဗစ်
