နာမည်ကြီး ကုန်အမှတ်တံဆိပ်တခုဖြစ်တဲ့ H&M ကို ချုပ်လုပ်တဲ့ တရုတ်နိုင်ငံသားပိုင် အထည်ချုပ်စက်ရုံတခုကနေ စစ်ကိုင်းတိုင်းနဲ့ မကွေးတိုင်းက ၅/ နဲ့ ၈/ မှတ်ပုံတင်တွေ ကိုင်ဆောင်ထားသူ အလုပ်သမား ၁၀၀ ကျော်ကို မတရားသဖြင့် ခြိမ်းခြောက် အလုပ်ဖြုတ်နေတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ အထွေထွေအလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ် (FGWM) က ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။

ဩဂုတ် ၁၈ ရက် မနေ့ကရက်စွဲနဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာတော့ ခုလိုကျူးလွန်တဲ့ စက်ရုံအမည်ကို ZHEJIANG TONGLI CLOTHING (MYANMAR) CO. LTD အထည်ချုပ်စက်ရုံလို့ ဖော်ပြထားပြီး ရန်ကုန်တိုင်း၊ လှိုင်သာယာ ရွှေလင်ဗန်းစက်မှုဇုန် မီးသတ်အဝိုင်း (မြန်မာကိုင်ဒိုလမ်းကြား) မှာတည်ရှိကာ တရုတ်နိုင်ငံသားပိုင်စက်ရုံ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အဆိုပါစက်ရုံမှာ အခုလ ၁ ရက်ကစတင်ကာ ၅/ နဲ့ ၈/ မှတ်ပုံတင်ကိုင်ဆောင်တဲ့ အလုပ်သမားတွေကို လုပ်ငန်းခွင်ထဲမှာ စာရင်းကောက်ပြီး အလုပ်သမား ၁၀၀ ကျော်ကို အလုပ်ထုတ်လိုက်တာလို့ ဖော်ပြပါတယ်။

အလုပ်ထုတ်ခံရတဲ့ စစ်ကိုင်းတိုင်းက အမျိုးသမီး အလုပ်သမားတယောက်ကတော့ “ကျမကတော့ စစ်ကိုင်းဇာတိကပါ။ ရန်ကုန်ရောက်တာ ၈ နှစ်ရှိပါပြီ။ tongli အထည်ချုပ်စက်ရုံ လိုင်းအမှတ် (ဘီ-၅) မှာ စက်ချုပ်သမားနဲ့ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်လာတာ ၂ နှစ်ကျော်ပါပြီ။ ဇူလိုင်လကုန်ခါနီးမှာ မန်နေဂျာရုံးခန်းအတွင်း စူပါများနှင့် အစည်းအဝေးလုပ်ကြပါတယ်။ အစည်းအဝေးလုပ်ပြီးနောက်ပိုင်း စူပါများမှ လိုင်းဘိုင်လိုင်းအလိုက် ၅/ ၈/ စာရင်းများ လိုက်ကောက်ပါတယ်။ အဲလိုလိုက်ကောက်လည်းပြီးရော စူပါများမှ ကျမတို့ကို အလုပ်ထုတ်ရမည်ဟု ပြောကြားလာပါတယ်။ ကျမတို့က ဘာကြောင့်ထုတ်တာလဲလို့မေးတော့ အထက်ကညွှန်ကြားလို့ နင်တို့ကိုထုတ်ရမယ်။ ကိုယ့်သဘောနဲ့ ကိုယ်ထွက်ကြ၊ အဲလိုမှမထွက်ရင် စစ်တပ်ကလာတဲ့အခါ နင်တို့ကို ထည့်ပေးလိုက်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကျမလည်း ၁ ရက်နေ့မှာ လစာထုတ်ပြီး လုပ်ငန်းခွင်ကို စွန့်ခွာခဲ့ရပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

ဒါ့အပြင် နစ်နာကြေးမပေးဘဲ ခြိမ်းခြောက်အလုပ်ထုတ်ခံရတဲ့ တခြားအလုပ်သမားတွေရဲ့ ပြောကြားချက်တွေကိုပါ ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာ ဖော်ပြထားခဲ့ပြီး လုပ်ငန်းခွင်အတွင်း ကျန်ရှိနေတဲ့ အလုပ်သမားတွေကိုလည်း ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ဝင်မပါကြဖို့ ခြိမ်းခြောက်တာတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း အလုပ်သမားတွေရဲ့ပြောပြချက်အရ သိရပါတယ်။

အဆိုပါစက်ရုံမှာ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ အလုပ်သမား စုစုပေါင်း အယောက် ၂,၅၀၀ ကျော်ရှိနေပြီး စက်လိုင်း ၇၀ နဲ့ လည်ပတ်နေတယ်လို့ သိရပါတယ်။

လတ်တလောမှာတော့ မတရားအလုပ်ထုတ်လိုက်တဲ့ အပေါ်မှာ အလုပ်ထုတ်ခံရတဲ့ အလုပ်သမားတွေဘက်က အကူအညီ လိုအပ်နေတာမို့ တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ သူတို့ချုပ်လုပ်နေတဲ့ ကုန်အမှတ်တံဆိပ်ဖြစ်တဲ့ H&M ဘရန်းကို အကူအညီတောင်းပေးဖို့နဲ့ တရားမျှတမှု လိုချင်ကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံ အထွေထွေအလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ် (FGWM) ကို အကူအညီတောင်းထားတာလို့ ဆိုပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက မတရား အာဏာသိမ်းယူထားခဲ့တဲ့ကာလဟာ ၁ နှစ်ခွဲကျော် ကြာမြင့်လာခဲ့ပြီဖြစ်ကာ ဒီကာလတွေအတွင်း နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေနဲ့အတူ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးကဏ္ဍတွေ အသီးသီးမှာ အဘက်ဘက်က ကျဆင်းလာနေခဲ့တာပါ။

ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကဏ္ဍမှာလည်း ပိုပြီးတော့ ဆုတ်ယုတ်လာတဲ့အပြင် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု လုပ်ငန်းတွေ အများစုဟာလည်း နုတ်ထွက်မှုတွေနဲ့အတူ အလုပ်လက်မဲ့ပြဿနာ၊ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာ ဖြစ်ပါတယ်။

နိုင်ငံတဝန်းမှာလည်း အကြမ်းဖက် စစ်အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေး တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းထန်နေရာမှာ စစ်ကိုင်းတိုင်းနဲ့ မကွေးတိုင်းတွေမှာ ဒေသခံ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်တွေ အားကောင်းတာကြောင့် အဆိုပါဒေသ‌တွေက အပြစ်မဲ့အရပ်သားတွေကိုပါ ခုလို ခြိမ်းခြောက်ကာ နိုင့်ထက်စီးနင်း အပြုအမူတွေကိုပါ ကျူးလွန်လာနေခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် ပြည်တွင်းက အထည်ချုပ်လုပ်သားတွေရဲ့ ရပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးတွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ Zara နဲ့ H&M အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နာမည်ကြီး အထည်အလိပ် လုပ်ငန်းတွေဟာ ပျက်ကွက်နေကြတယ်လို့ ပြည်ပအခြေစိုက် စီးပွားရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေး အရင်းအမြစ်ဌာနတခုက ပြောထားပါတယ်။

ဒီအဖွဲ့အစည်းက သူတို့နဲ့ ကာလရှည်စွာ လက်တွဲခဲ့ကြတဲ့ မိတ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး မြန်မာအထည်ချုပ်ကဏ္ဍမှ လုပ်သား ၆၀,၈၀၀ လောက်ဟာ အလုပ်သမား ရပိုင်ခွင့်နဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှု ဖြစ်စဉ်ပေါင်း ၁၀၄ မှုတို့အပေါ် အချက်အလက် စုဆောင်းပြီး အစီရင်ခံစာတစောင် ထုတ်ပြန်ထားတာပါ။

ဒီအစီရင်ခံစာကို ပြုစုတဲ့နေရာမှာ အထည်ချုပ်စက်ရုံပေါင်း ၇၀ ရှိတဲ့အနက် ကမ္ဘာ့နာမည်ကြီး ကုန်အမှတ်တံဆိပ် အထည်အလိပ်တွေကို ချုပ်လုပ်ပေးနေတဲ့ စက်ရုံပေါင်း ၃၂ ရုံမှ အချက်အလက်တွေကိုလည်း ထည့်သွင်းထားပြီးတော့ နာမည်ကြီး အထည်အလိပ်တွေကို ချုပ်လုပ်ပေးနေတဲ့ စာရင်းထဲမှာ Adidas၊ Inditex (Zara and Bershka)၊ Fast Retailing (Uniqlo)၊ Hennes & Mauritz (H&M)၊ Primark အမှတ်တံဆိပ်တွေ ပါဝင်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။

စစ်တပ်အာဏာမသိမ်းခင် မြန်မာ့အထည်ချုပ်ကဏ္ဍမှာ လုပ်သားအင်အား ၇ သိန်းလောက်ရှိပြီး အများစုက ကျေးလက်မိသားစုတွေဆီ ထောက်ပံ့ပေးနေတဲ့ အမျိုးသမီးငယ်တွေ ဖြစ်ပြီးတော့ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်မှာတင် အလုပ်အကိုင်ပေါင်း ၂ သိန်းခွဲကျော် ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး အလုပ်ဆက်ရှိသူတွေထဲက ထက်ဝက်ကျော်လောက်ကလည်း အလုပ်ချိန်တွေ ဖြတ်တောက်ခံနေရတဲ့အကြောင်း အပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့ချုပ် (ILO) က ပြောထားပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် ပြည်တွင်းက အထည်ချုပ်လုပ်သားတွေရဲ့ ရပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးတွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ Zara နဲ့  H&M အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နာမည်ကြီး အထည်အလိပ်လုပ်ငန်းတွေဟာ ပျက်ကွက်နေကြတယ်လို့ ပြည်ပအခြေစိုက် စီးပွားရေးနှင့်လူ့အခွင့်အရေးအရင်းအမြစ်ဌာနကပြောတဲ့အကြောင်း  South China Morning Post  သတင်းမှာ ဖော်ပြပါတယ်။

ဒီအဖွဲ့အစည်းက သူတို့နဲ့ ကာလရှည်စွာ လက်တွဲခဲ့ကြတဲ့ မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ပူးပေါင်းပြီး မြန်မာအထည်ချုပ် ကဏ္ဍမှ လုပ်သား ၆၀,၈၀၀ လောက်ဟာ အလုပ်သမား ရပိုင်ခွင့်နဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှု ဖြစ်စဉ်ပေါင်း ၁၀၄ မှုတို့ အပေါ် အချက်အလက်စုဆောင်းပြီး အစီရင်ခံစာ တစောင် ထုတ်ပြန်ထားတာပါ။

အဆိုပါအစီရင်ခံစာအရ နိုင်ငံတဝန်းရှိ  မြန်မာအထည်ချုပ်လုပ်သားတွေဟာ အလုပ်သမား ရပိုင်ခွင့် နဲ့အတူ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေက တစတစနဲ့ ကြီးထွားလာနေတယ်လို့ မီးမောင်းထိုး ဖော်ပြထားပါတယ်။

ဒီအစီရင်ခံစာကို ပြုစုတဲ့နေရာမှာ အထည်ချုပ်စက်ရုံပေါင်း ၇၀ ရှိတဲ့အနက် ကမ္ဘာ့နာမည်ကြီး ကုန်အမှတ်တံဆိပ် အထည်အလိပ်တွေကို ချုပ်လုပ်ပေးနေတဲ့ စက်ရုံပေါင်း ၃၂ ရုံမှ အချက်အလက်တွေကိုလည်း ထည့်သွင်းထားပါတယ်။

နာမည်ကြီးအထည်အလိပ် တွေကိုချုပ်လုပ်ပေးနေတဲ့ စာရင်းထဲမှာ Adidas ၊ Inditex (Zara and Bershka) ၊ Fast Retailing (Uniqlo) ၊ Hennes & Mauritz (H&M) ၊ Primark အမှတ်တံဆိပ် တွေပါဝင်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။

စီးပွားရေးနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအရင်းအမြစ်ဌာနမှ အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် အလီရှာခမ်ဘေးက “နာမည်ကြီးအမှတ်တံဆိပ်တွေ နိုးကြွဖို့ လိုပါပြီ။ ပကတိအခြေအနေဟာ လက်ခံနိုင်လောက်တဲ့ လုပ်ငန်းခွင်အခြေအနေကောင်း မဟုတ်လို့ မြန်မာပြည်ကနေ ထွက်ခွာကြဖို့အတွက်လည်း မကြန့်ကြာသင့်တော့ပါ။ လုပ်ငန်းတွေ ဆက်လက်လည်ပတ်ပြီး အလုပ်သမားနဲ့ အလုပ်အကိုင်တွေအတွက် အကာအကွယ် ပေးနိုင်မယ်လို့လည်း မမျှော်လင့်ပါနဲ့။ ထပ်ခါ တလဲလဲ တောင်းဆိုပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

လက်ရှိမှာဆိုရင်လည်း နာမည်ကြီးအမှတ်တံဆိပ်တွေကို ချုပ်လုပ်ပေးနေတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံသားပိုင် GTIG Huasheng (Myanmar) အထည်ချုပ်စက်ရုံဟာ အလုပ်သမားရပိုင်ခွင့်ကို ဖောက်ဖျက်ဖို့အတွက် သူတို့ ဖွဲ့စည်းပေးထားတဲ့ အယောင်ဆောင်သမဂ္ဂနဲ့ လက်ဝါးချင်းရိုက်ပြီး လုပ်ကိုင်နေတာ ရှိပါတယ်။

အလုပ်သမားသမဂ္ဂခေါင်းဆောင်တဦးက “အဲဒီ့စက်ရုံဆိုရင် PEP&CO နဲ့ Primark နာမည်ကြီး အမှတ်တံဆိပ် အထည်တွေကို ချုပ်လုပ်ပေးနေတာ။ Primark ဆိုရင် ထွက်သွားပြီဆိုတဲ့ ကုန်အမှတ်တံဆိပ်နော်။ ပြောချင်တာက ဒီနာမည်ကြီးအမှတ်တံဆိပ်တွေဟာ လွတ်လပ်စွာ သင်းပင်းဖွဲ့စည်းခွင့်ကို လိုက်နာပါမယ်၊ မတားဆီးပါဘူး၊ စက်ရုံမှာလည်း အလုပ်သမားတွေသမဂ္ဂ ဖွဲ့တာကို မကန့်ကွက်ဘူး၊ အားပေးပါတယ်ပေါ့။ ဒါပေမဲ့ အမှန်တကယ် သူတို့လုပ်နေတာက အယောင်ဆောင်သမဂ္ဂ (Yellow Union) ဖွဲ့ပြီးတော့ လုပ်နေတာ။ ဆိုတော့ သမဂ္ဂဖွဲ့ခြင်း၊ မဖွဲ့ခြင်းဟာ အလုပ်သမားတွေနဲ့ဘဲ သက်ဆိုင်တယ်။ အလုပ်ရှင်တွေနဲ့ မသက်ဆိုင်ဘူး။ ဒီအပေါ်မှာ အလုပ်ရှင်တွေက ဦးဆောင်ပြီး အလုပ်သမားသမဂ္ဂကို ဖွဲ့စည်းခွင့်မရှိသလို ဖျက်ဆီးခွင့်လည်း မရှိဘူး” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ဒီစက်ရုံဟာ အထည်ချုပ်လုပ်သးတွေကို အချိန်ပိုဆင်းခိုင်းပြီး အချိန်ပိုကြေးအား ပြည့်ပြည့်ဝဝ မပေးတာကြောင့် ဝန်ထမ်းတွေဟာ ရသင့်ရထိုက်တဲ့ လုပ်အားခတွေ ဆုံးရှုံးနေရပါတယ်။

အထည်ချုပ်ဝန်ထမ်းတဦးက “အချိန်ပိုတွေ ခေါ်ပြီး အလုပ်သမားတွေကို ထိုက်သင့်တဲ့ လစာ မပေးဘူး။ မပေးတဲ့အပြင် ဘာလုပ်လဲဆိုတော့ အယောင်ဆောင်သမဂ္ဂ(Yellow Union)တွေနဲ့ ပေါင်းပြီး အလုပ်သမားတွေဆီက Gate Pass ထွက်လို့ရှိရင် အဲဒီ Gate Pass အတွက် ပိုက်ဆံဖြတ်တယ်။ အဲ့ဒါကလည်း ဘယ်သူတွေကို ဖြတ်လဲဆိုရင် အလုပ်သမားတွေက ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ သမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် အလုပ်သမားတွေဆိုရင် ဖြတ်တယ်။ ဘယ်လောက်အထိ ဖြတ်လဲဆိုရင် လစာ ထုတ်တဲ့အခါ ခြောက်သောင်းကနေ ရှစ်သောင်းအထိ အဖြတ်ခံရတယ်။ အဲဒီပြဿနာအတွက် အလုပ်သမားရုံးမှာ သွားရောက် ဖြေရှင်းကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရှင်းရှင်း ပြောရင် စက်ရုံပိုင်ရှင်က စစ်ကောင်စီ လက်အောက်မှာရှိတဲ့ ရွှေပြည်သာမြို့နယ်က အလုပ်သမားရုံးတွေနဲ့ ပေါင်းပြီးတော့ ခေါင်းပုံဖြတ်ဖိနှိပ်ထားတယ်” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

စစ်တပ်အာဏာမသိမ်းခင် မြန်မာ့အထည်ချုပ်ကဏ္ဍမှာ လုပ်သားအင်အား ၇ သိန်းခန့် ရှိပြီး အများစုက ကျေးလက်မိသားစုတွေဆီ ထောက်ပံ့ပေးနေတဲ့ အမျိုးသမီးငယ်တွေပါ။

ဒါပေမဲ့စစ်တပ်မှ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်မှာတင် အလုပ်အကိုင်ပေါင်း ၂ သိန်းခွဲကျော် ဆုံးရှုံး ခဲ့ရပြီး အလုပ်ဆက်ရှိသူတွေထဲက ထက်ဝက်ကျော်လောက်ကလည်း အလုပ်ချိန်တွေ ဖြတ်တောက်ခံနေရတဲ့အကြောင်း  (ILO) က ပြောဆိုထားပါတယ်။

ကိုးကား-  South China Morning Post