စင်္ကာပူစတော့အိတ်ချိန်းရဲ့စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Yoma Strategic Holdings ကုမ္ပဏီ အနေနဲ့ လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုတွေကိုရပ်နားပြီး ဖက်စပ်လုပ်ငန်းတွေကိုလည်း ပိတ်ပစ်တော့မယ်လို့ ကုမ္ပဏီရဲ့  စီအီးအိုနဲ့ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ  မစ္စတာ Melvyn Pun က ဂျပန်သတင်းဌာနက  Nikkei Asia ကို ပြောပါတယ်။

Yoma Strategic Holdings ကုမ္ပဏီဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အိမ်ခြံမြေ၊ ငွေကြေးဝန်ဆောင်မှု၊ လူသုံးကုန်နဲ့ မော်တော်ယာဉ်ကဏ္ဍတွေမှာ မဟာဗျူဟာမြောက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေပြုထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။

‘‘ကျွန်တော်တို့ လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုတွေကို ရပ်နားတော့မှာဖြစ်ပြီးတော့ ဖက်စပ်လုပ်ငန်းတွေကို ပိတ်ဖို့လုပ်သွားမယ်” လို့ မစ္စတာ Melvyn Pun ကပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ကုမ္ပဏီရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုတွေနဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို လာမယ့်လတွေမှာ ရောင်းချနိုင်ခြေရှိတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။

အဆိုပါကုမ္ပဏီလီမိတက်အနေနဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လအတွင်းမှာ သူ့ရဲ့လက်အောက်က ရိုးမအစားအသောက်နှင့်အဖျော်ယမကာလုပ်ငန်းနဲ့  အမေရိကန်အခြေစိုက် Focus Brands နဲ့ ပူးပေါင်းဖွင့်လှစ်ထားတဲ့ Auntie Anne's မုန့်ဆိုင်တွေကို ပိတ်သိမ်းတော့မယ်လို့ ကြေညာခဲ့တာရှိပါတယ်။

ဒါ့အပြင်ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းက အိန္ဒိယအခြေစိုက် အက်ဒနီအုပ်စုကလည်း ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဆိပ်ကမ်းတခုမှာ သူတို့ရဲ့ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကို မကြာခင် နုတ်ထွတ်တော့မယ်လို့ ကြေညာခဲ့သလို ဂျာမနီလက်ကားအရောင်းကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Metro ကလည်း သူ့ရဲ့ ပြည်တွင်းလုပ်ငန်း လည်ပတ်မှုကို အောက်တိုဘာလကုန်မှာ ရပ်နားမယ်လို့ ကြေညာထားတာ ရှိပါတယ်။

ဒီအခြေအနေနဲ့ပတ်သက်လို့ စီးပွားရေးသုတေသီတဦးက “ရိုးမဆိုရင် စင်္ကာပူကုမ္ပဏီတော်တော်များများနဲ့ဖက်စပ်လုပ်ထားတာလေ။ အဲ့လိုဖက်စပ်လုပ်ထားတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေအနေနဲ့ အမေရိကန်က စီးပွားရေးပိတ်ဆို့ထားပြီဆိုရင် သူတို့ဆီ ဖိအားတွေလာပြီပေါ့ နော်။ အဲ့တော့ သူတို့က ဒီမှာဆက်လုပ်ဖို့ ခက်သွားပြီ။ ဥပမာ အိန္ဒိယက မြန်မာနိုင်ငံမှာလာလုပ်တဲ့ ဆိပ်ကမ်းဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းကလည်း ထွက်သွားပြီလေ။ အမေရိကားက ဖိအားပေးလို့ သူ့ရဲ့ရှယ်ယာစျေးတွေ ကျသွားတာ။ ဒါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတခုတည်းနဲ့ သူ့ကုမ္ပဏီထိခိုက်မှာစိုးလို့ သူလည်း ထွက်ရတဲ့သဘောဘဲ။ အဲ့ဒါမျိုးဖြစ်စဉ်တွေက နောက်ပိုင်း အများကြီးဖြစ်လာနိုင်တယ်ဗျ။ အခု အမေရိကန်အစိုးရက Burma Act ဥပဒေဆိုပြီး လွှတ်တော်မှာ တင်ထားရုံပဲရှိသေးတယ်၊ အတည်မပြုရသေးဘူး။ တကယ်လို့ ဥပဒေကျလာရင် အမေရိကန်အစိုးရကလည်း တကယ်လုပ် တော့မှာဆိုတော့ ဘယ်သူမဆို ကိုယ့်ရဲ့ကုမ္ပဏီထိခိုက်မှာ ကြောက်လို့ထွက်ကြတာပေါ့ဗျာ” လို့ဆိုပါတယ်။

စီးပွားရေးလေ့လာသုံးသပ်သူတဦးကလည်း “စီးပွားရေးအတွက် လုပ်ဖို့ကောင်းတဲ့ ဝန်းကျင်ကောင်းရှိဖို့လိုတယ်ပေါ့နော်။ ကျနော်တို့ အခေါ်က Business Environment ပေါ့။ Business Environment ဆိုတာက ငွေကြေးတည်ငြိမ်မှု၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုတို့ စသဖြင့် အများကြီးပါ တာပေါ့။ အဲ့တော့ မြန်မာနိုင်ငံကို စီးပွားရေးကိန်းရှင်နဲ့သုံးသပ်ရင် စီးပွားရေးလုပ်လို့ကောင်းတဲ့ ဝန်းကျင်ကောင်းမဟုတ်တော့ ဘူးနော်။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က စီးပွားရေးနဲ့ပတ်သတ်ပြီးသုံးတာက Ease of doing Business ဆိုတာရှိပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ရ တာ လွယ်သလား၊ ခက်သလားဆိုပြီး တိုင်းတာတာ။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃နှစ် (၂၀၁၈) မှာ မြန်မာက အဆင့် ၁၇၁ ရှိခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီ့ ကနေ ၂၀၁၉ မှာ မြန်မာက အဆင့် ၁၆၅ အထိ ကျလာတယ်ဆိုတော့ ဒါက တိုးတက်လာတဲ့ သဘောပါ။ ဒါပေမဲ့ အခုတော့ အဆင့်က တော်တော်ကြီး တက်သွားမယ့်သဘောရှိတယ်။ နောက်တချက်ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံထဲ လာလို့ရှိရင်တခြားနိုင်ငံ တွေနဲ့ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းရှိလား ဆိုတာ။ အဲ့ဒါကလည်း အခုတော့ မရှိတော့ဘူးနော်။ ပြီးတော့ မြန်မာပြည်က ဘာနဲ့ ထပ်ရင်ဆိုင် နေရလဲဆိုတော့ အမေရိကားနဲ့အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုကို ခံနေရတာလေ” လို့ဆိုပါတယ်။

နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုမရှိတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ လာရောက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားတဲ့ နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီတွေ တစစနဲ့ ပြန်ထွက်ခွာနေပြီဖြစ်ကာ အစားထိုးဝင်ရောက်လာမည့်လုပ်ငန်းက စစ်တပ်နှင့်နီးစပ်တဲ့ ပုလင်းတူဘူးဆို့တွေသာ ဝင်လာဖို့ရှိနေတယ်လို့လည်း သုံးသပ်တာရှိပါတယ်။

စီးပွားရေးလေ့လာသုံးသပ်သူက “ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရရင် သူတို့နဲ့လုပ်ငန်းတူလုပ်မယ့် ပုလင်းတူဘူးဆို့ပဲ ဝင်လာမှာပေါ့။ ၈၈ မှာတော့ ပုလင်းတူဘူးဆို့က တရုတ်ပေါ့နော်။ တရုတ်က အိမ်နီးချင်းလည်း ဖြစ်တယ်၊ ပေါချောင်ကောင်းလည်း ရမယ်ဆိုပြီး ဝင်လာတာလေ။ ဒါပေမဲ့ အခု ဒီတကြိမ် အာဏာသိမ်းမှုမှာတော့ တရုတ်က လာမယ်မထင်ဘူး။ ဘာလို့လဲဆို ၈၈ က အခြေအနေနဲ့ အခုက အရမ်းကွာသွားပြီလေ။ ဘာလို့လဲဆို သူက အခု အရမ်းချမ်းသာသွားပြီလေ။ ပြီးတော့ မြန်မာပြည်မှာလည်း သူက နာမည်ပျက်စာရင်းကလည်းရှိနေတယ်။ ဆိုတော့ သူက သူရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာကို နည်းနည်းတော့ ထိန်းမယ့်သဘောရှိတယ်။ ပြီးတော့ နိုင်ငံရေးအရကလည်း တရုတ်နဲ့ စစ်ကောင်စီအကြားမှာ အဆင်သိပ်မပြေလှဘူးလို့ ကျနော် ထင်တယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆို သတင်းတွေကိုကြည့်လိုက်ရင် ရုရှားကို အားကိုးလာတာတွေ့ရတယ်။ ရုရှားကို အရင်ကတော့ စစ်ရေးအရပဲပူးပေါင်းတာလေ။ သမိုင်းကြောင်းပြန်ကြည့်ရင် ရုရှားနဲ့ မြန်မာက စီးပွားရေးဆက်ဆံမှုကပြောပလောက်အောင်မရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ အခုတော့ စစ်ကောင်စီရဲ့သဘောက ရုရှားကို စစ်ရေးအရ မှီခိုယုံသာမက စီးပွားရေးမှာလည်း ဖိတ်ခေါ်နေတာတွေ့နေရတယ်” လို့ထပ်လောင်းပြောပါတယ်။

၂၀၂၀-၂၁ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ  စက်တင်ဘာ ၃၀ ရက်အထိ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ဝင်ရောက်လာတဲ့ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃ဘီလီယံကျော်ရှိတယ်လို့  ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုနှင့် ကုမ္ပဏီများညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနက ထုတ်ပြန်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

Photo- Yoma