ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်ရှိ စစ်ကောင်စီလက်အောက်ခံ ဌာနဆိုင်ရာဝန်ထမ်း အများစုဟာ နိုဝင်ဘာလအတွက် လစာကို ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်အထိ မရသေးဘူးလို့ လစာမရသေးတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေဆီက သိရပါတယ်။

လစာငွေမရတာဟာ စစ်တွေ-ပုဏ္ဏားကျွန်းလမ်း ပိတ်ထားတဲ့အတွက် ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ် မြန်မာ့စီးပွားရေးဘဏ်မှာ ငွေပြတ်နေတာကြောင့် လစာမရသေးဘူးလို့ ဝန်ထမ်းတချို့က ပြောပါတယ်။

ဝန်ထမ်းတဦးက “မနေ့က လကုန်တယ်။ ဘဏ်မှာ ငွေမရှိလို့ လစာငွေမရဘူး။ ဒီနေ့လည်း မရဘူး။ ဘယ်နေ့ရမလဲတော့ မသိတော့ဘူး။ ရွှေပေါင်ပြီး မိသားစု စားသောက်နေကြရတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

နိုဝင်ဘာလအတွက် လစာကို ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်က ဝန်ထမ်းတွေသာ မရသေးတာဖြစ်ပြီး ကျန်မြို့နယ်တွေမှာတော့ လစာရပြီးဖြစ်တယ်လို့ လစာရပြီးတဲ့ စစ်ကောင်စီ ဝန်ထမ်းတွေထံက သိရပါတယ်။

နောက်ထပ်ဝန်ထမ်းတဦးက “စစ်တွေ-ပုဏ္ဏားကျွန်းလမ်း ပိတ်ထားတော့ စီးပွားရေးဘဏ်မှာ ငွေပြတ်နေတယ်လို့ သိရတယ်။ စစ်တွေက ငွေသယ်ဖို့ လုံခြုံရေးထုတ်မပေးဘူး သိရတယ်။ ဘယ်နေ့ ပိုက်ဆံရမယ် ဆိုတာကိုတော့ မပြောဘူး” လို့ ဆိုပါတယ်။

ဆင်အင်းကြီးရွာနဲ့ ပဒေသာရွာကြားမှာ နိုဝင်ဘာ ၁၀ ရက်က စစ်ကောင်စီရဲ့ ရိက္ခာကားတစီးကို အေအေက သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီးတဲ့နောက် ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်အနောက်ခြမ်းက ရွာတွေကို စစ်ကောင်စီတပ်က ထိုးစစ်ဆင်ရာကနေ နှစ်ဖက်တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့တာပါ။

နိုဝင်ဘာ ၂၆ ရက်မှာတော့ လူသားချင်းစာနာမှုအရ နှစ်ဖက် အပစ်အခတ်ရပ်စဲပြီး ရေလမ်းကြောင်း အများစုကို စစ်ကောင်စီက ဖွင့်ပေးလိုက်ပေမဲ့ စစ်တွေ-ပုဏ္ဏားကျွန်းကားလမ်းနဲ့ ပုဏ္ဏားကျွန်း-ရသေ့တောင်ကားလမ်းကို စစ်ကောင်စီက ပိတ်ပင်ထားဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ရန်ကုန်၊ ရွှေပြည်သာမြို့နယ်၊ ပြည်နဝဒေးလမ်းမှာ ဖွင့်လှစ်ထားတဲ့ အသေးစားချေးငွေလုပ်ငန်း တခုရဲ့ ကုမ္ပဏီပိုင်ရှင်က အလုပ်သမား ၂၀၀ ကျော်ရဲ့ လစာငွေ ကျပ်သိန်းပေါင်း ရာနဲ့ချီရှိတဲ့ ငွေတွေကို ခေါင်းပုံဖြတ်နေတယ်လို့ အလုပ်သမားအရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ သမဂ္ဂခေါင်းဆောင်တွေက ပြောပါတယ်။

အလုပ်သမားတွေကို ငွေကြေးကို မပေးဘဲ ခေါင်းပုံဖြတ်နေတဲ့ အသေးစားချေးငွေလုပ်ငန်းဟာ Socio lite micro finance ကုမ္ပဏီအမည်နဲ့ လုပ်ကိုင်နေတာဖြစ်ပြီး အဲဒီကုမ္ပဏီဟာ ရွှေပြည်သာမြို့နယ်အပြင် လှိုင်သာယာနဲ့ ပုလဲမြို့သစ်တွေမှာလည်း ရုံးခွဲဖွင့်လှစ်ပြီး လုပ်ကိုင်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အဆိုပါကုမ္ပဏီဟာ အလုပ်သမားတွေရဲ့ လစာငွေအပေါ် ခေါင်းပုံဖြတ် ကုပ်သွေးစုပ်ထားတဲ့အပြင် ဥပဒေအရ ရပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ ခွင့်ခံစားခွင့်နဲ့ အချိန်ပိုအတွက် လုပ်အားခမပေးဘဲ လျစ်လျူရှုထားတာကြောင့် အလုပ်သမားတွေ မကျေမနပ် ဖြစ်နေကြတယ်လို့ အလုပ်သမားတွေနဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ သမဂ္ဂခေါင်းဆောင်တယောက်က ပြောပါတယ်။

“ဒီအလုပ်သမားတွေက အကြောင်းအရာ ၄ ချက်အပေါ်မှာ သူတို့က မကျေနပ်ဘူးပေါ့နော်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့ မနက် ၈ နာရီ အလုပ်ထဲ မရောက်လို့ရှိရင် သူတို့လစာထဲက ဖြတ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ညနေ ၅ နာရီကျော်တဲ့အထိ အလုပ်ရှင်က ဆက်ခိုင်းတဲ့အခါ သူတို့ကို အချိန်ပိုကြေး မပေးဘူး။ သူတို့မှာ ခွင့်လည်းမရဘူး။ ဘယ်လောက်ထိ ဆိုးရွားလဲဆိုရင် နယ်မှာရှိတဲ့ မိဘဆုံးလို့ နယ်သွားချင်တာ ခွင့်မပေးဘူးတဲ့။ ခွင့်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာခွင့်မှကို မရတာ။ ညပိုင်း ဂျူတီစောင့်ခိုင်းတယ်။ ဒါကို အလုပ်သမားတွေက မစောင့်ချင်ဘူး။ မစောင့်ချင်တာကို အလုပ်ရှင်က အတင်းအကျပ် စောင့်ခိုင်းတယ်။ အဲ့ဒါကိုလည်း သူတို့ မကျေနပ်ဘူး။ ပြီးတော့ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ ၁ လစာ ပိုက်ဆံ။ ဝန်ထမ်း ၁ ယောက်ကို ၂ သိန်းနဲ့ပဲ တွက်ကြည့်။ ဝန်ထမ်း ပေါင်း ၂၀၀ ကျော်ရဲ့ ၁ လစာ ပိုက်ဆံက အကြမ်းဖျင်း သိန်းရာနဲ့ချီ ရှိတယ်နော်။ ဒီပိုက်ဆံတွေကို အလုပ်ရှင်က မပေးဘဲ ခေါင်းပုံဖြတ်ထားတာ။”

အခုလို အလုပ်ရှင်ရဲ့ ခေါင်းပုံဖြတ်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး အလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ အလုပ်ဖြုတ်ခံရမှာ ကြောက်လို့  ထုတ်ဖော်မပြောရဲကြဘူးလို့လည်းဆိုပါတယ်။ 

ဒါကြောင့်ပဲ လုပ်ငန်းရှင်တွေက အလုပ်သမားတွေအပေါ် ခေါင်းပုံဖြတ်မှုဟာ လုပ်သားအင်အား ရာကျော်ရှိတဲ့ စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံ လုပ်ငန်းခွင်တွေမှာသာမဟုတ် ကုမ္ပဏီလုပ်ငန်းခွင်တွေမှာပါ နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ကုပ်သွေးစုပ်မှုက ရှိနေတာပါ။ ဒါကလည်း အလုပ်သမားတွေ ကိုယ်တိုင်က တည်ဆဲပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ အလုပ်သမားဥပဒေအပေါ် နားလည်သိရှိမှု အားနည်းတာကြောင့် အခုလို ဖိနှိပ်ခံနေရတာလို့ အလုပ်သမားအရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက ဆိုပါတယ်။

အလုပ်သမားအရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဟောင်းတယောက်က “အလုပ်သမားတွေ ကိုယ်တိုင်က အလုပ်သမားဥပဒေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နားလည်သိရှိမှုက အားနည်းနေတာ တွေ့ရတယ်။ အလုပ်ရှင်၊ အလုပ်သမား ရှိရင် အလုပ်သမားနဲ့ဆိုင်တဲ့ အငြင်းပွားမှုကို ဖြေရှင်းလို့ရတယ်။ စက်ရုံမှာပဲ အလုပ်ရှင်၊ အလုပ်သမား အငြင်းပွားမှုကို ဖြေရှင်းလို့ရတာ မဟုတ်ဘူး။ ခွင့်တို့ အချိန်ပိုကြေးတို့ လစာတို့ ဒီပြဿနာတွေက အကုန် ဖြေရှင်းလို့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ အလုပ်သမားတွေက ဘာဖြစ်နေလဲဆိုတော့ မတရား ကြောက်ရွံ့နေကြတယ်။ သူတို့ အလုပ်ဖြုတ်ခံရမှာကို။ အလုပ်ဆိုတာက သူတို့ အလုပ်တခုတည်း ရှိတာမဟုတ်ပါဘူး။ သင့်တော်တဲ့ တခြားအလုပ်တွေ ရှိပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ လုပ်နိုင်စွမ်းရှိဖို့ပဲ လိုတာပါ။ ဒီကာလတွေမှာ နဂိုထက် အခြေအနေတွေ စိုးနေလို့ မလုပ်ရဲဘူးဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်အောက်မှာ နေလို့ရှိရင် ပိုဆိုးလာဖို့ပဲရှိတယ်။ လုပ်လို့ရတဲ့ ဘောင်ထဲကနေ ကျမတို့က ကြိုးစားကြည့်မှ တခုခုကို ကာကွယ်လို့ရမှာနော်။ ဥပဒေအရ ရပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ ကျမတို့ရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို မယူဘဲနဲ့ အားလုံးကို လျှော်ပစ်ကြမှာလား ဆိုတာကတော့ ကိုယ့်ဘာသာ စဉ်းစားကြပါ” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

မြန်မာပြည်မှာ အလုပ်သမားတွေရဲ့ ရပိုင်ခွင့်နဲ့ အခွင့်အရေးတွေဟာ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပိုပြီး ဆိုးဝါးလာတာ တွေ့ရတယ်လို့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ (ILO) က ထောက်ပြထားပါတယ်။