ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအတွင်း မူးယစ်စစ်ပွဲကပြီးဖို့ အဝေးကြီး လိုသေးတယ်လို့ သမ္မတက ရိုဒရီဂိုဒူဒါတေက ဇူလိုင် ၂၆ ရက်မှာ ပြောလိုက်ပါတယ်။ 

လွန်ခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်ကျော်က သူစတင်ခဲ့တဲ့ ရက်ရက်စက်စက်နှိမ်နင်တဲ့  မူးယစ်စစ်ပွဲအတွင်း လူထောင်ချီ သေဆုံးခဲ့ ပြီးပါပြီ။

ဒူဒါတေကတော့ မူးယစ်ဆေးဝါး ရောင်းဝယ်ဖြန့်ဖြူးသူတွေလို့ သူ စွပ်စွဲထားတဲ့လူတွေကို နှိမ်နင်းလို့ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို ပြန်ရခဲ့တယ်လို့ သူ့ရဲ့ သမ္မတအဖြစ် နောက်ဆုံး ပြောတဲ့ နိုင်ငံတော် အခြေပြမိန့်ခွန်းထဲမှာ ထည့်သွင်း ပြောဆိုပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအတွင်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ ဒယ်လ်တာဗီဇမျိုးကွဲ ကူးစက်မှု တိုးနေချိန်မှာ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ လုပ်ထုံးလုပ်နည်း ကျင့်ဝတ်တွေကို လိုက်နာဖို့နဲ့ ကာကွယ်ဆေးထိုးကြဖို့ ပြည်သူကို ဒူဒါတေက တိုက်တွန်းပါတယ်။

နိုင်ငံဟာ နောက်ထပ် အသွားအလာ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်ချက်တွေကို ဆက်ပြီး မတတ်နိုင်တော့ဘူးလို့ ပြောပေမယ့် လိုအပ်ရင် ပိုများတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေ လာနိုင်ခြေရှိတယ်လို့လည်း ဒူဒါတေက ပြောဆိုပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ ကူးစက်ခံ အတည်ပြုလူနာဦးရေ ၁ ဒသမ ၅၆ သန်း ရှိနေပြီး ကူးစက်ခံ သေဆုံးသူ ဦးရေ ၂၇,၀၀၀ ရှိတာကြောင့် အရှေ့တောင်အာရှမှာ ဒုတိယ အဆိုးဆုံး ကူးစက်ခံနိုင်ငံ ဖြစ်နေပါတယ်။

ကပ်ဘေးသင့် စီးပွားရေး ပြန်နာလန်ထူဖို့ အားထုတ်နေချိန်မှာ ဒယ်လ်တာဗီဇမျိုးကွဲကို နိုင်ငံအတွင်း ထောက်လှမ်းတွေ့ရှိခဲ့တာပါ။

၂၀၁၆ မှာ သမ္မတအဖြစ် မဲနိုင်ခဲ့တဲ့ ဒူဒါတေဟာ အဂတိလိုက်စားမှု၊ ရာဇဝတ်မှုတွေနဲ့ တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ ကတိပြုထားသူပါ။

မူးယစ်စစ်ပွဲအတွင်း လူအသေအပျောက် များတာနဲ့ ကပ်ဘေးတုံ့ပြန်ရေး ဝေဖန်ခံရတာတွေ ရှိနေပေမယ့် ခုချိန်ထိ သူဟာ လူကြိုက်များနေဆဲလို့ ရိုက်တာ သတင်းဌာနက ဖော်ပြပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင် မူးယစ်စစ်ပွဲအတွင်း သေဆုံးသူတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ တရားဝင် စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုခုံရုံး (ICC) က တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။

ဒါကြောင့် မူးယစ်စစ်ပွဲ ဓားစာခံရဲ့ မိခင်က သူ့သားအတွက် တရားမျှတမှုကို ဖော်ဆောင်ပေးနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ ရိုဒရီဂိုဒါဒူတေ ၂၀၁၆ မှာ အာဏာရလာအပြီး ရက်စက်တဲ့ မူးယစ်စစ်ပွဲအတွင်း သတ်ဖြတ်မှုတွေကို အပြည့်အဝ စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ (ICC) ဆွဲချရှေ့နေက တရားရုံးကို ဇွန်လ ၁၄ ရက်က လျှောက်ထားခဲ့တာပါ။

ဒါဟာ တရားမျှတမှုအတွက် အထင်ကရခြေလှမ်းအဖြစ် လူ့အခွင့်အရေးအုပ်စုတွေက ရည်ညွှန်း ကြိုဆိုခဲ့ကြပါတယ်။  ဖိလစ်ပိုင် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေဟာ အကြမ်းဖက်ခုခံတဲ့ မူးယစ်ဆေးဝါး ရောင်းဝယ် ဖောက်ကားသူ ၆၁၁၇ ယောက်ကို သတ်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ 

ဒါပေမဲ့ အာဏာပိုင်တွေဟာ မူးယစ်ဆေးဆိုင်ရာ သံသယရှိသူတွေကို မစဉ်းမစားဘဲ လက်တန်း သုတ်သင်သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအုပ်စုတွေက ပြောပါတယ်။

သမ္မတ ဒူဒါတေဟာ ICC အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်ကနေ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို ပူးပေါင်းမှာမဟုတ်ဘူးလို့ သူ့ရဲ့ပြောခွင့်ရက ပြောပါတယ်။ ICC ရှေ့နေရဲ့ ရှာဖွေတွေ့ရှိချက်တွေကိုလည်း ပယ်ချလိုက်ပါတယ်။