ဘောလုံးပရိသတ်တွေအတွက် စိတ်လှုပ်ရှားစရာအကောင်းဆုံး နိုင်ငံတကာပြိုင်ပွဲဖြစ်တဲ့ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲကြီးက လာမယ့် နိုဝင်ဘာ ၂၀ ရက်မှာ စတင်ပါတော့မယ်။ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်က ကာတာနိုင်ငံကို အိမ်ရှင်ကျင်းပခွင့် ပေးလိုက်ကတည်းက စတင်လာတဲ့ အငြင်းပွားမှုတွေဟာ ပြိုင်ပွဲကျင်းပဖို့ ၂ ပတ်ခန့်ကြာတဲ့အထိ ဆူညံနေဆဲ ဖြစ်တယ်။ ဒီလိုအငြင်းပွားမှုတွေရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ အမှန်တကယ် အဂတိလိုက်စားမှုတွေ၊ သွေးထွက်သံယိုမှုတွေ၊ ထိခိုက်နစ်နာမှုတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မူတွေ ရှိနေတာကြောင့်လည်း ဝေဖန်သံတွေ ကျယ်လောင်နေတာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုရမှာပါ။

အာရပ်ကမ္ဘာရဲ့ ပထမဆုံးကမ္ဘာ့ဖလား

လူဦးရေ ၂ ဒသမ ၉ သန်းလောက်ပဲရှိတဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းက ကာတာနိုင်ငံဟာ ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့သိုက်တွေကြောင့် ကမ္ဘာ့အချမ်းသာဆုံး နိုင်ငံတနိုင်ငံ ဖြစ်တယ်။ ကမ္ဘာ့ဖလားလို ပြိုင်ပွဲမှာတော့ တကြိမ်တခါမှ ခြေစစ်ပွဲ အောင်မြင်ခဲ့ဖူးခြင်းမရှိဘဲ အိမ်ရှင်အဖြစ် ကျင်းပခွင့်ရတဲ့ အခုနှစ်ပြိုင်ပွဲမှသာ ပထမဆုံးအကြိမ် ယှဉ်ပြိုင်ခွင့်ရမှာပါ။ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်မှာ ကာတာနိုင်ငံဟာ အမေရိကန်၊ တောင်ကိုရီးယား၊ ဂျပန်နဲ့ သြစတြေးလျနိုင်ငံတွေကို အနိုင်ရပြီး အိမ်ရှင်အဖြစ် ကျင်းပခွင့်ရခဲ့တယ်။ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲကို ပထမဆုံးအကြိမ် ကျင်းပခွင့်ရတဲ့ အာရပ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး သမိုင်းတလျှောက် အသေးငယ်ဆုံး အိမ်ရှင်နိုင်ငံအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့တယ်။ ကာတာ ကမ္ဘာ့ဖလား ကျင်းပခွင့်ရတဲ့ နောက်ကွယ်မှာ အဂတိလိုက်စားမှု အရှုပ်အထွေးတွေလည်း ရှိခဲ့တယ်။ ကာတာဟာ အိမ်ရှင်ကျင်းပခွင့်ရဖို့ ကမ္ဘာ့ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် (ဖီဖာ) ကို ပေါင် ၃ သန်း လာဘ်ငွေပေးတယ်လို့ စွပ်စွဲခံခဲ့ရပြီး ၂ နှစ်ကြာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်ခဲ့ပေမဲ့ ကမ္ဘာ့အကြီးမားဆုံး ဘောလုံးအဖွဲ့အစည်းကြီးကိုယ်တိုင် ပါဝင်ပတ်သက်တဲ့ ဒီစုံစမ်းရေးအဖွဲ့ဟာ သက်သေရှာမရခဲ့ဘဲ ပြီးဆုံးသွားခဲ့တယ်။ ကာတာအာဏာပိုင်တွေဟာ မဲပေးရွေးချယ်ပေးခဲ့တဲ့ ဖီဖာ အမှုဆောင်ကော်မတီဝင်တွေကိုလည်း တံစိုးလက်ဆောင်တွေနဲ့ စည်းရုံးသိမ်းသွင်းခဲ့တယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ အဲဒီတုန်းက ဖီဖာဥက္ကဋ္ဌ ဆပ်ဘလက်တာ ကိုယ်တိုင် ကာတာနိုင်ငံကို အိမ်ရှင်ကျင်းပခွင့် ပေးခဲ့တာဟာ မှားယွင်းမှုတခု ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ ဝန်ခံခဲ့တယ်။ သူကိုယ်တိုင်လည်း ပြိုင်ပွဲကျင်းပခွင့်ပြုခဲ့ရာမှာ အဂတိလိုက်စားမှုတွေကြောင့် တခြားတာဝန်ရှိသူတွေနဲ့အတူ ဘောလုံးလောကနဲ့ ၈ နှစ် ပွဲပယ်ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်ခံရတယ်။ ဒီလိုပြဿနာတွေ အစပဲရှိသေးပြီး ကမ္ဘာ့ဖလားနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အငြင်းပွားမှုတွေဟာ တောက်လျှောက် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တယ်။

သွေးစွန်းခဲ့ရတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေ

လူဦးရေ ၂ ဒသမ ၉ သန်းပဲရှိတဲ့ ကာတာနိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာ့ဖလားကျင်းပဖို့ ရှိလာတော့ ကွင်းရုံတွေ အသစ်တည်ဆောက်ရပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ဖလား လက်ခံကျင်းပနိုင်တဲ့ ကွင်းသစ် ၇ ကွင်း ဆောက်ရသလို လေဆိပ်အသစ်၊ ဟိုတယ်သစ် အလုံး ၁၀၀ နဲ့ တခြား အခြေခံအဆောက်အအုံပေါင်း များစွာကို အသစ်တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။ အဲဒီအတွက် အိန္ဒိယ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ နီပေါတို့လို တောင်အာရှနိုင်ငံတွေကနေ အလုပ်သမားတွေ ခေါ်ယူခဲ့တယ်။ လုပ်ငန်းခွင်တွေအတွင်းမှာ လုံခြုံမှုမရှိတာတွေကြောင့် အလုပ်သမား ၇,၀၀၀ နီးပါး သေဆုံးခဲ့ကြရတယ်။ ဒါ့အပြင် လုပ်ခနည်းပါးမှုတွေ၊ လုပ်ခလစာ မရတာတွေ၊ ပတ်စ်ပို့ အသိမ်းခံရပြီး ပူပြင်းတဲ့အချိန်တွေထဲ ပင်ပင်ပန်းပန်း အလုပ်စေခိုင်းခံရမှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။ လုပ်ငန်းခွင်တွေအတွင်း ထိခိုက်မှုအရေအတွက်ဟာလည်း  ၃၇,၀၀၀ ကျော်ရှိခဲ့တယ်။ ကွင်းရုံတွေ ပြီးစီးသွားတဲ့ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေဟာ နိုင်ငံကနေ နှင်ထုတ်ခံရတာတွေ၊ နေရာရွှေ့ပြောင်းပေးရတာတွေ ကြုံတွေ့နေရဆဲ ဖြစ်တယ်။

လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေ

ကာတာနိုင်ငံမှာ လိင်တူချင်းဆက်ဆံမှုဟာ တရားမဝင်တဲ့အပြင် အစ္စလာမ္မစ်ဥပဒေအရ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာ ပျက်ပြားသော အပြုအမူအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ၇ နှစ်ကနေ အထက်ထိ ထောင်ဒဏ်ချမှတ်နိုင်ပါတယ်။ ပြိုင်ပွဲနီးကပ်လာချိန်မှာတော့ ကမ္ဘာတဝန်းက ဘယ်လိုပရိသတ်မျိုးမဆို ကာတာနိုင်ငံက ကြိုဆိုကြောင်း ဖိတ်ခေါ်ထားပေမဲ့ ကမ္ဘာ့ဖလားကို လာရောက်ကြည့်ရှုကြမယ့် လိင်တူချစ်သူတွေအတွက် တင်းကျပ်တဲ့ဥပဒေတွေကို ဖျက်သိမ်းပေးတာမျိုးမရှိဘဲ ဆက်လက်ပြဋ္ဌာန်းထားဆဲပါပဲ။ ပြိုင်ပွဲကျင်းပရေးအရာရှိချုပ် နက်ဆာ အယ်ခါတာ ကိုယ်တိုင်က ဥပဒေတွေကို ပြောင်းလဲမှာမဟုတ်ဘဲ ကာတာနိုင်ငံရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို လေးစားမှုရှိဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တယ်။ အများပြည်သူပိုင်နေရာတွေမှာ အရက်သောက်သုံးခွင့်နဲ့ မသင့်လျော်တဲ့ ပြောဆိုမှုတွေကို တားမြစ်ထားတယ်။ ဆေးလိပ်နဲ့ အရက် သောက်သုံးခွင့်နေရာတွေကို သတ်မှတ်ထားပေမဲ့ ဘီယာတခွက်ကို  ၁၀ ပေါင်လောက် ကျသင့်မှာဖြစ်လို့ မြန်မာငွေနဲ့သာ တွက်ကြည့်ရင် မျက်ခုံးလှုပ်စရာပါပဲ။ အထူးသဖြင့် စိတ်ကျေနပ်ပျော်ရွှင်ဖို့ ကမ္ဘာ့ဖလား လာရောက်ကြည့်ရှုကြမယ့် အလွှာမျိုးစုံက သန်းချီသော ပရိသတ်တွေအတွက်တော့ သူတို့ရဲ့ လွတ်လပ်မှုတွေကို ကန့်သတ်ခံရမှာပဲ ဖြစ်တယ်။ လိင်တူကိစ္စအပေါ် အင်္ဂလန်နဲ့ အမေရိကန် အမျိုးသမီးလက်ရွေးစင် ကစားသမားတွေက လူသိရှင်ကြား ဝေဖန်ခဲ့ကြပြီး ကမ္ဘာ့ဖလားပွဲစဉ်တွေကို ကြည့်ရှုမှာ မဟုတ်ကြောင်း တုံ့ပြန်ခဲ့တယ်။

သပိတ်မှောက်ကြမယ့် နိုင်ငံတွေနဲ့ ကစားသမားတွေ

ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲဟာ စတင်ကျင်းပခွင့်ရကတည်းက အဂတိလိုက်စားမှုတွေရှိခဲ့ပြီး အလုပ်သမား အခွင့်အရေးတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေလည်း ချိုးဖောက်ခံခဲ့ရတယ်။ အထူးသဖြင့် ကွင်းရုံတွေအတွက် အလုပ်လုပ်ပေးခဲ့ကြတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သား ၇,၀၀၀ နီးပါး သေဆုံးခဲ့ကြရတာဟာ ခွင့်လွှတ်နိုင်စရာကိစ္စ မဟုတ်ဘူးလို့ ဝေဖန်သူတွေရှိတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဒိန်းမတ်အသင်းက သူတို့ရဲ့ လိုဂိုနဲ့ စပွန်စာတံဆိပ်တွေကို ဂျာစီအရောင်နဲ့ ဖုံးအုပ်ပြီး ဝတ်ဆင်မှာ ဖြစ်သလို အဝေးကွင်းဂျာစီကိုလည်း အနက်ရောင်တမျိုးတည်းသာ သုံးပြီး သေဆုံးခဲ့ကြတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေအတွက် ဝမ်းနည်းခြင်းအထိမ်းအမှတ်အနေနဲ့ ဝတ်ဆင်ကစားကြမှာ ဖြစ်တယ်။ အလားတူ သြစတြေးလျ အသင်းသားတွေဆိုရင်လည်း လူ့အခွင့်အရေးကို ကန့်သတ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေကို ဖျက်သိမ်းပေးဖို့နဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအတွက် ဝမ်းနည်းမိကြောင်း ဗွီဒီယိုနဲ့တကွ တိုက်တွန်း တင်ပြခဲ့တယ်။ အင်္ဂလန်အသင်းခေါင်းဆောင် ဟာရီကိန်း အပါအဝင် တခြားအသင်းတွေက အသင်းခေါင်းဆောင် ၉ ဦးကတော့ ကာတာနိုင်ငံက ခွဲခြားဆက်ဆံထားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေကို ကန့်ကွက်တဲ့အနေနဲ့ ကမ္ဘာ့ဖလားမှာ One Love ဆိုတဲ့ စာသားပါ အသင်းခေါင်းဆောင်လက်ပတ်ကို ဝတ်ဆင်ကြမှာ ဖြစ်တယ်။ ဒါ့အပြင် ပြင်သစ်နိုင်ငံ မြို့တော် ပဲရစ် အပါအဝင် တခြားမြို့ကြီးတွေမှာလည်း ကမ္ဘာ့ဖလားပွဲစဉ်တွေကို အများပြည်သူပိုင် နေရာတွေမှာ တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်ပြသမှာ မဟုတ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ထားတယ်။ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေထဲမှာလည်း ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားကို သပိတ်မှောက်ကြသူတွေရှိပြီး မန်ယူဂန္ထဝင် အဲရစ်ကန်တိုနာကတော့ ပြိုင်ပွဲကို ကြည့်ရှုမှာမဟုတ်ဘဲ အခုနှစ် ကမ္ဘာ့ဖလားမှာ ဖောက်ပြန်မှုတခုသာ ဖြစ်ကြောင်း ဝေဖန်ခဲ့တယ်။

သွေးစွန်းသော ကမ္ဘာ့ဖလား

ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲစတင်ဖို့ ရက်သတ္တပတ် နှစ်ပတ်အလိုမှာတော့ အငြင်းပွားမှုတွေကို မေ့လိုက်ပြီး ပြိုင်ပွဲကိုပဲ အာရုံစိုက်ကြဖို့ ဖီဖာဘက်က အသင်းတွေကို တိုက်တွန်းတဲ့စာ ရေးသားပေးပို့ခဲ့တယ်။ တောင်အမေရိက ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ်ကတော့ ဘောလုံးကနေတဆင့် လူအဖွဲ့အစည်းကို အားအင်တွေ ပေးသင့်ပြီး အားလုံး စုစုစည်းစည်းနဲ့ ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားကို အားပေးထောက်ခံသင့်ကြောင်း သတင်းထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ဥရောပနိုင်ငံတွေကတော့ သွေးစွန်းမှုတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ရှိခဲ့တဲ့ ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားကို ဆက်လက်ဝင်ပြိုင်ကြမှာဖြစ်ပေမဲ့ သူ့နည်းသူ့ဟန်နဲ့အတူ လှုံ့ဆော်မှုတွေ ပြုလုပ်ကြမှာပါ။ ကမ္ဘာတဝန်းက လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ LGBT အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေကလည်း ပြိုင်ပွဲဝင်အသင်းတွေကို တနည်းတဖုံနဲ့ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြဖို့ တိုက်တွန်းထားတယ်။ ဖီဖာဥက္ကဋ္ဌဟောင်း ဆပ်ဘလက်တာကတော့ သူကိုယ်တိုင် ကျင်းပခွင့်ပေးခဲ့တဲ့ ကာတာနိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာ့ဖလားလို ပြိုင်ပွဲကြီးတခုအတွက် သေးငယ်လို့ ကျင်းပခွင့်ပေးခဲ့တာက မှားယွင်းမှုဖြစ်ကြောင်း လူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့တယ်။

ဒီလို အငြင်းပွားဖွယ်ရာတွေ ပြည့်နှက်နေတဲ့ ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားဟာ လာမယ့် ၂ ပတ်အတွင်းမှာ စတင်တော့မှာပါ။

လေ့လာသူတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ အလုပ်သမားအခွင့်အရေး ကာကွယ်စောင့်ရှောက်လိုသူတွေကတော့ ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားဟာ သွေးစွန်းတဲ့ပြိုင်ပွဲ ဖြစ်တယ်။ ကြွေလွင့်သွားခဲ့ရတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေအတွက် တန်ရာတန်ကြေး ပြန်လည်မပေးဆပ်ဘူး ဆိုရင် လာမယ့်ကမ္ဘာ့ဖလားတွေအထိ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေရဲ့ ဝိညာဉ်တွေက ခြောက်လှန့်နေလိမ့်မယ်လို့ သတိပေးခဲ့ကြပါတယ်။

ဝဏ္ဏကို